Ulica Nawrot

Pisał od roku 1998 Maciej Cholewiński

Ulica Nawrot

Numer 32

Pamiętam z tamtego czasu jadłodajnię Sławek, obiady domowe albo coś w tym rodzaju. Pyszne. Któregoś dnia zjadłem tam obiad z mnóstwem Niemców. Ich przy stolikach ze dwudziestu, ja sam z jedną panią przy kasie. Czy któryś z nich miał na imię Theo? Wrócił? Podwórze kamienne, z fabryczkami i warsztatami z widokiem na park.

Rok 1898

9 lipca, sobota. „Manometry i Wakumetry reperuje Łódzka Fabryka wyrobów Metalowych, ul. Nawrot № 32”.

Rok 19o4

18 grudnia, niedziela. „Kotwiczny Pain-Expeller fabryki F. Ad. Rcihtera i C-o Rudolfstadt zezwolony przez Medyczną Radę Ministeryum Spraw Wewnętrznych w St. Petersburgu z dnia 2 kwietnia 19o2 r. Nr. 215; środek ten od 35 lat używany jest z najlepszym skutkiem. Ponieważ nasze lecznicze środki są często naśladowane, przeto upraszamy Sz. PP. odbiorców, aby przy kupnie zwracać uwagę na markę fabryczną i dołączoną broszurkę do każdego flakonu i na nasz stempel J. Łuba i S-ka, który każdy flakon opatrzamy. Flakony te są tylko wówczas prawdziwy, jeżeli lewa strona pudełka, w którem się mieszczą zaopatrzona jest napisem czerwonym F. Ad Richter i C-o w St. Petersburgu. Cena 1 flakonu Pain Expeller rb. 1,2o, cena ½ flakonu Pain Expeller rb. ,9o. Handlującym ustępuje się odpowiedni rabat. Filja: F. Ad. Richter i C-o w Petersburgu ul Mikołajewska No 16. Generalna reprezentacyja na gub. Piotrkowską i Kaliską, oraz skład główny u J. Łuba i S-ka w Łodzi, ulica Nawrot 32”.

Rok 19o5

21 lutego, wtorek. „Masło kuchenne po 4o kop. śmietankowe pasteryzowane po 5o kop. za funt. Nawrot 32 m. 8”.

21 lipca, piątek. „Potrzebni zdolni czeladnicy krawieccy i chłopiec do praktyki. Wiadomość Nawrot nr. 32, Szykulski. Środa, 27 czerwca 19o6 – „Krawiec męski przyjmuje wszelkie roboty w zakres krawiecczyzny wchodzące po nizkich cenach; najlepsze artystyczne wykończenia, berlińskiego systemu. Ulica Nawrot nr. 32, w oficynie, Szykulski”. Kwiecień 19o7 – „Krawiec męski W. Szykulski wykonywa robotę po nizkich cenach, tamże szuje się czamary, Nawrot 32 m. 1o”. Maj 1915 – „Potrzebny czeladnik krawiecki, Nawrot № 32 front, Szykulski”. W sierpniu 1916: „Krawiec męski W. Szykulski przyjmuje wszelkie roboty po bardzo nizkich cenach, ul. Nawrot № 32”.

21 września, czwartek. „Niebezpieczne zasłabnięcie. Na ul. Nawrot nr. 32 Elżbieta Golańska, żona robotnika fabrycznego, lat 4o, dostała kurczu żołądka. Pomocy doraźnej udzielił jej lekarz Pogotowia, pozostawiając na miejscu”.

Rok 19o6

11 lipca, środa. „Do sprzedania 2 łóżka. Nawrot nr. 32 m. 11”.

5 grudnia, środa. „Postrzał. Wczoraj o godzinie 1o-ej wieczorem przy ulicy Nawrot № 32, Jan Racław, lat 41, robotnik, został postrzelony z rewolweru w twarz i nos. Po opatrunku ran przez lekarza Pogotowia, na dalszą kurację w stanie ciężkim odwieziony został do szpitala św. Aleksandra”.

17 grudnia, poniedziałek. „Masła dobrego solonego 8 pudów w fasach do sprzedania, Nawrot 32 m. 8”. W sobotę 29 grudnia oprócz masła oferowano „Grzyby suszone, kompoty, marmelady. Sprzedaż od godz. 2-ej po południu”.

Rok 19o7

19 czerwca, środa. „Herbata doskonała, swojskiej firmy w różnych gatunkach z ustępstwem 1o% Nawrot 32 m. 8, III piętro”.

19 lipca, piątek. „Biuro Stowarzyszenia stróży będzie przeniesione dnia 27 lipca na ul. Nawrot № 32. Biuro będzie otwarte od godz. 8 rano do 12 w południe i od godz. 2 do 6 wieczorem. Nabożeństwo solenne na intencyę Stowarzyszenia stróży odbędzie się w kościele św. Krzyża jutro, w sobotę o godz. 9 rano. Po nabożeństwie odbędzie się poświęcenie biura Stowarzyszenia przy ul. Nawrot 32”.

Rok 19o8

11 marca, środa. „P.M.S. Jesteśmy proszeni o podanie do wiadomości czytelników, iż osoby, które we wrześniu i październiku roku ubiegłego opłaciły wpis w Uniwersytecie Ludowym P.M.S. za szereg wykładów systematycznych, mogą odebrać uiszczoną opłatę i p. inż. L. Jętkiewicza (ul. Nawrot № 32, m. 5) codziennie w godzinach wieczornych do dnia 1o kwietnia r.b. za zwrotem posiadanego kwitu. Jak wiadomo, wykłady rzeczone nie doszły do skutku z powodu zakazu odnośnych władz”.

28 października, środa. „Nowa sypialnia dębowa do sprzedania Nawrot № mieszkania 11”.

Rok 19o9

26 kwietnia, poniedziałek. „Potrzebny motor gazowy 1-2 konny używany, w zupełnie dobrym stanie. Oferty pocztą przyjmuje F. Bąkowski ulica Nawrot Nr. 32”.

Rok 191o

25 lutego, piątek. „Do sprzedania: kredens, łóżka dębowe, łóżko żelazne, lampa wisząca naftowa, gazomierz i lampy, Nawrot 32 m. 9”.

9 lipca, sobota. „Duży pokój, ładnie umeblowany z balkonem oraz pokój umeblowany są do wynajęcia dla osób dystyngowanych. Nawrot 32 m. 6”.

21 lipca, czwartek. „Potrzebna porządna kobieta lub dziewczyna do dzieci i robót domowych Wiadomość: Nawrot № 32, III piętro, drzwi naprawo”.

Rok 1911

23 sierpnia, środa. „Piwiarnię sprzedam z powodu budowy domu, Nawrot 32”.

2o listopada, poniedziałek. „Fortepian okazyjnie tanio do sprzedania, Nawrot 32 mieszkania 4”.

Rok 1912. „Na kolejnym czwartym walnym zebraniu w dn. 24 stycznia / 7 lutego 1912 r. w lokalu klubowym wybrano Zarząd, którego spis wysłał policmajstrowi m. Łodzi sekretarz J. Szwarc dopiero 13 / 26 marca 1912 r. Zawierał on nazwiska: [...] sekretarz: Sienkiewicz Zenon, syn Edmunda, Nawrot 32”. [1]

Sobota, 25 maja. „Plac i domek z dwoma mieszkaniami z planem i materiałem do budowy, zaraz do sprzedania. Wiadomość: Nawrot 32 m. 24”.

Rok 1913

2o czerwca, piątek. „Meble salonowe i stół jadalny do sprzedania ul. Nawrot 32 m. 8 od 3-8 w. handlarze wyłączeni”.

25 czerwca, środa. „2 łóżka żelazne, lampy gazowe, szafka dziecinna, kuchenna, biureczko, stolik, czwartek piątek do sprzedania Nawrot 32 m. 8”.

Rok 1914

3 listopada, wtorek. „Do Warszawy wyjeżdżając zabieram listy do środy włącznie. Ul. Nawrot Nr. 32 m. 5”.

Rok 1915

22 czerwca, wtorek. „Osoba poważna poszukuje mieszkania wzamian za lekcje języków lub przygotowanie do szkół. Nawrot 32-16 III piętro. Od 1o-11 rano”.

25 lipca, niedziela. „Niedoręczone listy do odebrania w 3 oddziale straży ogniowej, Mikołajewska 54 [...] Cerfase Olga [...]”.

27 lipca, wtorek. „Nauczycielka przygotowuje do szkół do 1-ej i II klasy oraz udziela polskiego, rosyjskiego i francuskiego. Wymagania skromne, Nawrot № 32 m. 16 od 1o do 12-ej”.

Rok 1918

1o listopada, niedziela. „Pokój umeblowany, do wynajęcia z elektrycznem oświetleniem, może być z utrzymaniem. Nawrot 32, m. 8 III p.”. Środa, 29 stycznia 1919 - „Pokój umeblowany przy rodzinie francuskiej. Oświetlenie elektryczne. Nawrot 32 m. 8”. Niedziela, 31 sierpnia – „Nauczycielka języka francuskiego udziela lekcji. Zastać można od 4 do 7, Nawrot 32 m. 8 front”.

13 grudnia, piątek. „Przybłąkał się pies, duży biały odebrać można ul. Nawrot 32 m. 38”.

Rok 192o

„Taryfa posesji (domów i placów) Miasta Łodzi. Imię i nazwisko właściciela”: Pladek Adolf i Albert, bracia. Adolf i Albert Pladek – Zakład ślusarsko-mechaniczny. W niedzielę, 2o listopada 1921 – „Reperacja motorów elektrycznych , dynamo-maszyn i wszelkiego rodzaju roboty wchodzące w zakres elektrotechniki wykonywa szybko i solidnie po przystępnych cenach”. Również w 1927.

Manufaktura - Lidia Birnbaum.

18 stycznia, niedziela. „Po długich i ciężkich cierpieniach, opatrzona św. Sakramentami zmarła 16 stycznia r.b. ś.p. Ola Pladkówna przeżywszy lat 21. Wyprowadzenie drogich nam zwłok nastąpi 19-go stycznia, o godz. 2 i pół, z domu przy ul. Nawrot № 32, na cmentarz staro-katolicki, o czem zawiadamiają krewnych, przyjaciół i znajomych pozostali nieutuleni w żalu Rodzice i Siostra”.

Rok 1921

17 kwietnia, niedziela. „Okazja. Plac jednomorgowy przy ulicy Dzielnej i Mostowej na dwa fronty po 75 łokci front, na bardzo dogodnych warunkach zaraz do sprzedania. Wiadomość przy ulicy Nawrot 32 mieszk. 22”.

1o maja, wtorek. „Rowery przyjmuję do reperacji, zakład rowerowy, Nawrot 32”. Sobota, 16 lipca – „…Nadeszły opony i kiszki”.

18 września, niedziela. „Meble do sprzedania zgłaszać się Nawrot 32 m. 24”.

Rok 1923

29 czerwca, piątek. Pod numerem 9 szukał chętnych „Pensjonat dla uczennic”.

Rok 1924

24 czerwca, wtorek. „Nagrody 1oo złotych! Dnia 13 b.m. zgubiono papierośnicę srebrną ze złotemi monogramami, między ul. Napiórkowskiego a Dzielną jadąc tramwajem № 4 Łaskawy znalazca zechce zwrócić za powyższem wynagrodzeniem na ul. Nawrot № 32 do H. Waltera”. W 1939 niejaki Hugo Walter, biuralista mieszkał przy ul. Nawrot 36.

18 października, sobota. „Sprzedam sklep spożywczy z dwoma pokojami i kuchnią nadające się na monopol. Wiadomość Nawrot 32, P. Szmyt”.

28 listopada, piątek. „Majster specjalista budowy pieców piekarskich cukierniczych różnych systemów, obmurowanie kotłów fabrycznych, wszelkie roboty zduńskie wykonuje po cenach przystępnych. Nawrot 32 Szmydt”.

Rok 1925

2 września, środa. „Szyby do samochodów wprawia na poczekaniu Fabryka Luster J. Wermiński tylko Nawrot 32”. Kilka dni później, w poniedziałek 14 września: „ Historja niklowych ramek. Jak nieuczciwy robotnik znalazł się pod kluczem . (n) Przy ul. Nawrot nr 32 mieści się fabryka luster zatrudniająca kilkunastu robotników. Zakład prosperował nieźle, na co baczną uwagę zwracał jeden z robotników, 26-letni Starosta Zygmunt, zamieszkały przy ul. Niskiej 7 (na Widzewie). Dewizą 26-letniego Starosty było: „Co twoje – to moje” – i w myśl tej zasady postanowił działać na szkodę swych pracodawców. W zakładzie spostrzegano drobne kradzieże ramek niklowych. Zarząd kładł to na karb furmanów, przybywających po obstalunki. Kiedy kradzieże stawały się coraz częstsze i sięgały sumy kilkuset złotych, zarząd począł obserwować swych pracowników. Minęło kilka dni na bezowocnem podpatrywaniu robotników i już zaprzestano obserwacji, gdy dnia jednego kierownik fabryki Leon Redel zauważył, jak Starosta schował kilka ramek. Portierowi polecono rewidować wychodzących po skończonej pracy robotników. Kiedy Starosta ujrzał, że ich mają rewidować, zaniepokoił się, nie mógł jednak już wrócić do budynku, mając stojącego obok kierownika. Kiedy przystąpiono do niego, sam skradzione ramki, ukryte pod marynarką, wyjął i prosił o zaniechanie zameldowania policji. Jednak bezskutecznie. Nieuczciwego robotnika odprowadzono do VII komisarjatu, gdzie go zatrzymano w areszcie”. Rok 1929: „Wermiński Juljusz, „Pierwsza Łódzka Fabryka Luster” [Skład luster - ul. Piotrkowska 98] tel. 218-21”, sprzedawał również kryształy (jak i w 1939). Piątek, 17 maja. „Potrzebny chłopiec na posyłki. Wermiński, Nawrot 32”. Rok 1932, środa, 27 lipca - „Do akt Nr. 1345 1932 r. Ogłoszenie. Komornik Sądu Grodzkiego w Łodzi, rewiru 4-go, zamieszkały w Łodzi, przy ul. Traugutta 1o, na zasadzie art. 1o3o U.P.C. ogłasza, że w dniu 9 sierpnia 1932 r. od godz. 1o rano w Łodzi przy ul. Nawrot 32, odbędzie się sprzedaż z przetargu publicznego ruchomości należących do Stanisława Michalskiego, właściciela firmy „J. Wermiński” i składających się z kasy ogniotrwałej, luster i maszyny do pisania marski „Adler” oszacowanej na sumę zł. 85o. Łódź, dnia 9 lipca 1932 r. Komornik: St. Zajkowski”. 25 lutego 1939 – „11 Urząd Skarbowy w Łodzi. Obwieszczenie o licytacji. W myśl § 83 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25.6.1932 r. o postępowaniu egzekucyjnym władz skarbowych (Dz. U.R.P. Nr. 62 poz. 58) podaje się do ogólnej wiadomości, że celem uregulowania należności 11-go Urzędu Skarbowego w Łodzi i innych wierzycieli odbędzie się sprzedaż z licytacji niżej wymienionych ruchomości: [...] 3. 28.II.1939 Michalski Stanisł., Nawrot 32, lustra, cena szac. zł. 125o”. Mieszkali 1932: „Teschner Alfred dawniej E. Wermiński – wytwórnia luster i szlifiernia szkła, biuro Juljusza 2o, tel. 22o-61”. [patrz Nawrot 7]. Niedziela, 21 maja 1933. „Resorkę lekką kupię - powozik - sprzedam, możliwa zamiana. Wiadomość - Wermiński”. Czwartek, 1 listopada 1934 - „Pierwsza Łódzka Fabryka Luster Juljusz Wermiński Poleca po bardzo niskich cenach kryształy, serwisy do czarnej i białej kawy i obiadowe. Przybory piśmienne. Tacki niklowe. Szyby do samochodów. Wykonywa urządzenia sklepowe i różne roboty wchodzące w zakres szklarski. Centrala Łódź, ul. Nawrot 32, tel. 218-21.filja Piotrkowska 98, filja Pabjanice, Zamkowa 30”. I jeszcze taka relacja: „Wyżej, na czarnym szkle, wybity złotymi literami napis: A. Warmiński. Wytwórnia i Skład Luster”. Przy framudze witryny kolekcja fotosów na szkle: Harry Liedke, Greta Garbo, Harry Peel, Ramon Novarro, Buster Keaton, Harold Lloyd, Charles Chaplin, Pola Negri, Jadwiga Smosarska, Gloria Swanson, Maurice Chevalier, Fred Astair i Betty Aman...”. [2]

28 września, poniedziałek. „Ś.P. Mieczysław Nitecki obywatel m. Łodzi po krótkich cierpieniach zmarł dn. 27 września r.b. przeżywszy lat 63. Eksportacja zwłok z domu żałoby przy ul. Nawrot 32 na Stary cmentarz katolicki odbędzie się dn. 29 b.m. o godz. 4 popoł. O smutnym tym obrzędzie zawiadamia się krewnych, przyjaciół i znajomych Rodzina. Nabożeństwo żałobne odbędzie się w środę, dn. 3o b.m. o godz. 1o rano w kościele św. Krzyża”. Mimo to w spisach z 1929 figurował Nitecki Mieczysław, pracownik firmy „Standard - Nobel” tel. 213-18. W 1939 w wykazie branż występuje zakład ascenizacyjny prowadzony przez Marię Nitecką. Ich synem był dr Leon Nitecki, np. w sobotę, 19 września 1931 ogłaszał: „Dr. med. L. Nitecki z Krakowa otworzył ordynację Specjalista od chorób skórnych, wenerycznych i moczopłciowych [...] Dla pań oddzielna poczekalnia”. Wtorek, 2o października 1931. Na 29 października wyznaczono licytację na rzecz „opłaty za prawo jazdy po mieście [...] 155. Nitecka M., Nawrot 32, pianino”. 1 stycznia 1938: „Choroby weneryczne i moczopłciowe. Front I p., tel. 219-18. Przyjmuje od 8 – 9.3o rano i 5.3o – 9 wieczorem. W niedziele i święta od 9 do 12 w południe”. Poniedziałek, 1 marca 1937. „Wyciąć i zachować. Spis lekarzy chrześcijan. Poniżej drukujemy spis lekarzy, dentystów i felczerów chrześcijan, praktykujących w Łodzi. [...] Leon Nitecki, Nawrot 32”. 7 lutego 1939: „Leon Nitecki, doktor medycyny, dermatolog front I p. tel. 213-18 przyjmuje 8 - 9.3o rano i 5.3o - 9 po południu. W niedziele i święta 9 – 12”. W niedzielę, 25 lutego 194o został wymieniony na liście polskich lekarzy dopuszczonych do uprawiania zawodu w „der Stadt Lodsch”. Ówczesny adres doktora brzmiał: „Horst-Wessel-Str. 32”. Sobota, 24 sierpnia 1957. „Dr Nitecki specjalista skórne, weneryczne, Nawrot 32, 16-18 wznowił przyjęcia”. Wtorek, 31 grudnia 1957. „Sprawy do załatwienia. Jakie są najpilniejsze i najważniejsze sprawy do załatwienia w 1958 roku: 1) na świecie? 2) w Polsce? 3) w Łodzi? 4) u Pana (Pani) w domu? Z takim pytanie zwrócił się „Dziennik Łódzki” do znanych i cenionych w społeczeństwie naszego miasta obywateli. A oto, jakie uzyskaliśmy odpowiedzi [od Michaliny Tatarkówny-Majkowskiej I sekretarza KŁ PZPR, Edwarda Kaźmierczaka przewodniczącego Prezydium Rady Narodowej m. Łodzi, mgr. Stefana Staniszka sekretarza MK ZSL, dr. Adama Smelczyńskiego wicemistrza olimpijskiego w strzelaniu do rzutków, inż. Jerzego Jabłkiewicza głównego inżyniera „Wifamy”, Stanisława Czernika prezesa łódzkiego oddziału Związku Literatów Polskich, Kazimierza Dejmka dyrektora Teatru Nowego, inż. Mieczysława Szadkowskiego dyrektora WZPB 1 Maja], dr. Leona Niteckiego przewodniczącego Łódzkiego Komitetu Frontu Jedności Narodu: 1. Najważniejszym oczywiście problemem jest utrzymanie i umocnienie pokoju poprzez usuwanie elementów zimnej wojny w stosunkach międzynarodowych i likwidację wszelkich punktów zapalnych. Te węzłowe sprawy rozstrzygnięte byłyby najlepiej przez bezpośrednie porozumienie wielkich mocarstw drogą spotkań i rozmów na najwyższym szczeblu. Bardzo istotnym wkładem w dzieło utrwalenia pokoju byłoby przyjęcie propozycji polskiej o utworzeniu strefy bezatomowej w Europie środkowej. 2. Dla Polski sprawą pierwszoplanową jest dalsza stabilizacja gospodarki narodowej, umacnianie i rozbudowa nowego modelu ekonomicznego. Są to warunki wzrostu stopy życiowej, ale nie jedyne. Najlepszy model nie wystarczy, jeśli stosunek do pracy i własności społecznej nie ulegnie poprawie. W przyszłym roku powinniśmy doprowadzić do całkowitego wyplenienie wszelkich przejawów bumelanctwa, marnotrawstwa i przestępstw gospodarczych. 3. Sprawa wybory jak najlepszej Rady Narodowej jest obecnie dla nas najistotniejszą co zresztą stanowi problem ogólnokrajowy. Specjalnie jednak w Łodzi oczekujemy nowej Rady i jej Prezydium podjęcia zadań, rozwiązujących choćby częściowo łódzkie bolączki. Zaliczam do nich budownictwo mieszkaniowe i komunalne (obiekty służby zdrowia i szkoły), rozbudową sieci wodociągowej i komunikacyjnej. Oczekujemy niecierpliwie reorganizacji handlu uspołecznionego w oparciu o przygotowywany projekt ogólnokrajowy. 4. Dla domu? No, cóż, chciałbym mieć trochę więcej czasu na życie rodzinne, abym częściej niż dotychczas mógł iść z żoną na koncert czy do teatru… Ale nie za bardzo jestem przekonany, czy mi się to uda w nadchodzącym roku 1958”. Wtorek, 24 stycznia 1961. „Dr Nitecki specjalista chorób skórnych, wenerycznych 15-18. Kilińskiego 82”. Wtorek, 11 maja 1965. „W czwartek o godz. 13.3o przy NTU 3o3-o4 spotkanie z kandydatem na posła dr Leonem Niteckim. Umożliwiając naszym Czytelnikom spotkanie z dr Niteckim przy Naszym Telefonie Usługowym informujemy, że tematyka rozmów może być bardzo różnorodna. Jako lekarz i długoletni członek komisji zdrowia dr Nitecki odpowiadać będzie na pytania dotyczące działalności lecznictwa otwartego i inwestycji służby zdrowia. Jako przew. Miejskiego Komitetu SD – zapozna zainteresowanych z rolą rzemiosła w planie 5-letnim i perspektywami rozwoju tej dziedziny gospodarki. I wreszcie jako przewodniczący ŁK Frontu Jedności Narodu – udzieli informacji o programie wyborczym m. Łodzi, formach kontaktu wyborców z przyszłymi radnymi i posłami oraz udzielać będzie odpowiedzi na pytania dotyczące czynów społecznych” oraz „Jutro, w czwartek, 13 maja przy NTU 3o3-o4 spotka się z czytelnikami dr Leon Nitecki kandydat na posła do Sejmu PRL, przewodniczący MK Stronnictwa Demokratycznego, ŁK Frontu Jedności Narodowej, długoletni radny i członek komisji służby zdrowia. Proponujemy tematy: praca służby zdrowia, perspektywy rozwoju rzemiosła, współpraca na co dzień: poseł – radny – wyborca, przedwyborcze postulaty czytelników, poselski rozrachunek z wyborcami”. Wtorek, 23 lutego 196o. „Interesująca wystawa. Jak informuje nas lekarz naczelny Zespołu Leczniczo-Profilaktycznego dla studentów, dr Stefan Działek – Zespół Leczniczy otrzymał od dyrektora Wojewódzkiej Poradni Skórno-Wenerologicznej, dr Niteckiego propozycję zorganizowania wystawy dotyczącej chorób wenerycznych i ich skutków. Wystawa, organizowana przez te dwie instytucje, otwarta zostanie w najbliższych dniach, w gmachu Politechniki Łódzkiej. Zawierać będzie szereg plansz, zdjęć, wykresów i tekstów objaśniających. Nad oprawą graficzną wystawy czuwają doświadczeni plastycy. Wystawa przeznaczona będzie w pierwszym rzędzie dla studentów środowiska łódzkiego. (rg.)”. Sobota, 1 października 196o. „ Dr Leon Nitecki Przewodniczący Łódzkiego Komitetu FJN. Oszczędzanie na co dzień. W okresie kilkunastu lat od budowy i rozbudowy naszej gospodarki, oszczędność podniesiona została do rangi naczelnego obowiązku zarówno w zakładach, jak i w instytucjach. To właśnie m.in. dzięki wzrastającemu z dnia na dzień zrozumieniu wśród robotników i inteligencji konieczność oszczędnej gospodarki na każdym kroku, byliśmy w stanie uzyskać poprawę warunków bytu szerokich warstw społeczeństwa. Oszczędność leży również u podstaw naszych zamierzeń na przyszłość. Obecnie we wszystkich zakładach i przedsiębiorstwach toczy się ogólnokrajowa kampania wygospodarowywania dodatkowych środków na inwestycje przez rewizję planów… właśnie tychże inwestycji. Biorą udział w tej kampanii wszyscy – od robotników począwszy, aż do naukowców. Wydaje mi się, że warto o tych ogólnych sprawach przypomnieć z okazji października – Miesiąca Upowszechniania Oszczędności. Tegoroczny „Miesiąc Upowszechniania Oszczędności” przebiega w całym kraju pod hasłem: „Dobrze gospodarować – to oszczędzać!” – oszczędzać surowce, maszyny, energię elektryczną i społeczne pieniądze. Ale nie tylko. Oszczędzać również i środki władne w domu. Jest to codzienną koniecznością ze względu choćby na skromne jeszcze w wielu wypadkach budżety domowe wielu rodzin. Tak szeroko pojęta idea oszczędzania w każdym miejscu, na każdym kroku stanie się z czasem nawykiem, jakże potrzebnym naszemu społeczeństwu słynącemu raczej z rozrzutności, stosującemu do niedawna zbyt często zasadę „zastaw się a postaw się”. To prawdopodobnie m.in. dlatego statystyka łódzka za rok 1959 wykazuje, że na każdego mieszkańca Łodzi, wydano na wódkę około 1o zł., a odłożono na książeczki PKO niewiele ponad 5 zł. Warto chyba pokusić się o zmianę tego stosunku „wydatków” dla własnego oraz społecznego dobra i dla własnego zdrowia. Ta sama statystyka wykazuje również, że udział robotnic i robotników w osobisty, gromadzeniu oszczędności wynosi zaledwie 2o proc. Jako zjawisko dodatnie należy odnotować, że udział robotników w oszczędzaniu, choć powolne, to jednak stale wzrasta. Takim okresem sprzyjającym gromadzeniu oszczędności przez robotników, było w roku bieżącym wpłacanie w II kwartale nagród z funduszu zakładowego. Na książeczki PKO wpłynęło w zakładach pracy około 5o mln. zł., co stanowi piątą część sum ogółem wpłaconych na nagrody. Badania rachunkowe tych oszczędności wykazały, że połowa wpłaconych wówczas sum – około 25 mln. zł. pozostała na książeczkach oszczędnościowych PKO. Znaczy to, że „rodzina oszczędzających” powiększyła się o tysiące robotników. Znaczy to, że większa – aniżeli w roku ubiegłym, ilość środków materialnych, została zużyta z pożytkiem dla robotników i ich rodzin. Znaczy to również, że inicjujące oszczędzanie tysiące robotników utworzyło sobie rezerwy materialne na nieprzewidziane wydatki. Jako ciekawostkę, warto odnotować, że w okresie wypłat nagród z funduszu zakładowego, robotnicy łódzcy wysunęli się w kraju na pierwsze miejsce. I jeszcze jedno – przyrost nowych książeczek oszczędnościowych PKO był większy w tych zakładach, w których w ilości zatrudnionych przeważały kobiety. Stąd wniosek, że gospodarują one środkami materialnymi znacznie przezorniej i rozważniej od mężczyzn”. Wtorek, 17 kwietnia 1962. „ Pracowita niedziela. Pomimo nie sprzyjającej pogody ubiegła niedziela upłynęła w Łodzi pracowicie. Rozpoczęły się prawie na wszystkich frontach większe roboty przy upiększaniu i porządkowaniu naszego miasta. ZMS-owcy pracowali w Parku Młodzieżowym na Osiedlu Włady Bytomskiej i na Stawach Jana. Na Lublinku żołnierze z jednostki KBW zasadzili 2 tys. brzóz. Rozpoczęły się także prace przy urządzaniu projektowanego parku-lasu na Nowym Złotnie. Tu zasadzili już ponad 12 tys. drzew harcerze i hufca Łódź-Polesie. Harcerze serdecznie witali w ubiegłą niedzielę przybyłych na Nowe Złotno: sekretarza KŁ PZPR – T. Głąbskiego, przewodniczącego Prezydium RN m. Łodzi – mgr E. Kaźmierczaka, wiceprzewodniczącego RN m. Łodzi mgr inż. J. Lorensa, przewodniczącego ŁK FJN dr L. Niteckiego i sekretarza ŁK FJN – A. Wesołowskiego. Wzięli oni udział w sadzeniu drzew na Nowym Złotnie. Wspólnie z harcerzami pracowali przy urządzaniu terenów zielonych w tej dzielnicy miasta”. Niedziela, 15 maja 1966. „ VI Zjazd Delegatów ZNP Okręgu Łódź-Miasto. Wczoraj w sali Prez. RN m. Łodzi odbył się VI Zjazd Delegatów Związku Nauczycielstwa Polskiego, Okręgu Łódzkiego. W obradach wzięło udział 15o delegatów. Uczestniczyli w nich również: sekretarz KŁ PZPR – H. Rejniak, poseł dr L. Nitecki, przedstawiciel ZG ZNP – K. Makowski i kurator M. Woźniakowski. Powitała zjazd przewodnicząca Prez. RN m. Łodzi – B. Wąsowicz. Sprawozdanie z dotychczasowej działalności Związku złożył prezes Jan Pasieka. Następnie odbyła się dyskusja. Zjazd dokonał wyboru nowych władz. (k)”. Sobota, 6 sierpnia. „Odznaki Tysiąclecia dla aktywistów służby zdrowia. Wczoraj w łódzkim oddziale Związku Zawodowego Pracowników Służby Zdrowia odbyła się uroczystość wręczenia Odznak Tysiąclecia pracownikom służby zdrowia. Otrzymali je: dr M. Królikowska, mgr M. Napieralska, A. Samulkiewicz, H. Rudencka, dr. T. Chęciński, J. Chróścielewski, J. Zomkowski, R. Wojciechowski i Cz. Wyrębski. Aktu wręczenia odznak dokonał przewodniczący ŁK FJN dr L. Nitecki. (o)”. Czwartek, 21 marca 1968. „ Społeczeństwo Łodzi wyraża gorące oparcie dla kierownictwa KC PZPR i Władysława Gomułki . 15o tys. łodzian na pl. Zwycięstwa. Przemówienie I sekretarza KŁ PZPR J. Spychalskiego. Wczoraj już ok. godz. 14 na pl. Zwycięstwa wkraczać zaczęli z transparentami przedstawiciele społeczeństwa Łodzi: robotnicy i pracownicy łódzkich zakładów włókienniczych, metalowych i elektromechanicznych, pracownicy spółdzielczości i handlu, budowlani, członkowie związków zawodowych, organizacji młodzieżowych i społecznych, wojskowi i cywile, studenci i pracownicy naukowi wyższych uczelni. Zgromadzili się na uświęconym tradycją walk robotniczych placu, by zamanifestować swe poparcie dla kierownictwa partii i rządu, by zaprotestować przeciw poczynaniom grupki rozrabiaczy usiłujących zakłócić normalny tok pracy i pokojowego budownictwa w naszym kraju. Zbliża się godz. 14.3o – początek manifestacji. Na p. Zwycięstwa zgromadziło się około 15o tysięcy łodzian. Ponad ich głowami wykwitły czerwone i białe transparenty. Czytamy na nich m.in.: „Robotnicza Łódź wierna linii partii!”, „Partia z młodzieżą – młodzież z partią!”, „Robotnicza Łódź – z towarzyszem Gomułką!”, „Niech żyje ZSRR – niezwyciężona ostoja pokoju i socjalizmu!”, „Praca, nauka, spokój!”, „Studenci Łodzi – zawsze z partią!”. Nie brak również haseł potępiających rozrabiackie poczynania syjonistów odsuniętych od władzy oraz haseł domagających się ukarania politykierów różnego autoramentu, podżegających do siania zamętu i niepokoju. Na trybunę wkracza kierownictwo łódzkiej organizacji partyjnej z I sekretarzem KŁ PZPR Józefem Spychalskim, w towarzystwie przedstawicieli stronnictw politycznych, organizacji związkowych, młodzieżowych i społecznych – działających wspólnie we Froncie Jedności Narodu z przewodniczącym ŁK FJN Leonem Niteckim oraz w towarzystwie przedstawicieli właz miasta z przewodniczącym Prezydium RN m. Łodzi Edwardem Kaźmierczakiem. Wkraczających na trybunę wita burza oklasków. Padają okrzyki wyrażające gorące poparcie zgromadzonych na manifestacji dla polityki partii i rządu, dla I sekretarza KC PZPR Władysława Gomułki oraz dla kierownictwa łódzkiej organizacji partyjnej. Manifestacje łódzkiego społeczeństwa otwiera przewodniczący WKZZ Zygmunt Krzywański i zaprasza I sekretarza KŁ PZPR J. Spychalskiego do wygłoszenia przemówienia. Oto jego obszerne fragmenty: Na wstępie I sekretarz KŁPZPR stwierdził m.in.: łódzki włókniarz, metalowiec i murarz, nasza inteligencja, my wszyscy tu zebrani i ci którzy pozostali przy warsztatach pracy udzielamy pełnego poparcia polityce naszej partii i skupiamy się wokół zadań jakie postawił przed narodem we wczorajszym przemówieniu tow. Wiesław. Solidaryzujemy się całym sercem z klasą robotniczą Warszawy i całego kraju, która zdecydowanie wystąpiła przeciwko demagogicznym graczom politycznym i dała odprawę burzycielom ładu i spokoju. Razem z warszawskimi robotnikami, z robotnikami całego kraju bronimy naszych zdobyczy osiągniętych w ciągu 23 lat włazy ludowej. Właśnie łódzki robotnik, łódzka inteligencja pracująca potrafi najlepiej ocenić to, czego dokonaliśmy wspólnym wysiłkiem w kraju i naszym mieście. To właśnie w Łodzi różnice między tym, czym był kapitalizm, a czym jest socjalizm są najbardziej widoczne. Widać to na każdym kroku w tysiącach nowych izb mieszkalnych, w dziesiątkach nowych szkół, dziesiątkach kilometrów skanalizowanych ulic, poprawie warunków pracy i odpoczynku łódzkiego robotnika. W twórczej pracy próbuje na m obecnie przeszkodzić grupa naszych zajadłych wrogów politycznych. Spotkają się oni z należytą odprawą. Nie pozwolimy, by w umysły naszych dzieci zdrajcy różnej maści sączyli truciznę wrogich socjalizmowi poglądów, aby stwarzali przegrody między władzą ludową a naszą młodzieżą. To bzdura, że między tą młodzieżą a starszym społeczeństwem istnieje jakiś klin niezgody. Nie ma go, a tym którzy próbują go między nas wbijać – mówimy twardo: wara od naszej młodzieży! Nikt tak, jak łódzki robotnik nie jest dumny z faktu, że jego syn czy córka zdobywa dzisiaj wiedzę, której on sam był kiedyś pozbawiony. Nikt tak jak łódzki robotnik nie umie ocenić, że jego miasto stało się także poważnym ośrodkiem nauki i kultury. Połowa młodych ludzi wypełniających audytoria łódzkich uczelni – to dzieci robotników i chłopów. Uważamy, że powinno być ich tam jeszcze więcej. Ze wszystkich sił będziemy dążyć do tego aby młodzieży robotniczo-chłopskiej stwarzać coraz lepsze warunki równego startu przy egzaminach wstępnych i kierować się jeszcze słuszniejsza polityka przy rozdziale miejsc w domach akademickich i stypendiów. Jeśli pewna część młodzieży – mówił J. Spychalski – omotana przez cynicznych i bezwzględnych szalbierzy politycznych odwołuje się dzisiaj do uczuć robotnika łódzkiego to musi zrozumieć, że uczuć tych nie zdobędzie wiecowaniem i dezorganizowaniem życie w uczelni, a raczej musi zakasać rękawy, odrobić szkody jakie do tej pory wyrządziła i wziąć się solidnie do roboty. Przystąpiliśmy do zakrojonej na wielką skalę modernizacji łódzkiego przemysłu i przebudowy naszego miasta, co wymaga od nas szczególnych wysiłków w bieżącym i w przyszłym 5-leciu. To wielkie dzieło wymaga też i wymagać będzie wysoko kwalifikowanych kar z wyższym wykształceniem, bez których nie można sobie przecież wyobrazić wszechstronnego rozwoju miasta i całego regionu łódzkiego. Całej naszej młodzieży studiującej stwarzamy więc ogromne perspektywy rozwoju jej uzdolnień i kwalifikacji, możliwością szerokiego awansu społecznego i zawodowego. Rozbudowujemy intensywnie nasze instytuty naukowo-badawcze a także wyższe uczelnie. Tylko w minionym 5-leciu wydatkowaliśmy 32o mln. zł. na inwestycje dla szkolnictwa wyższego a w okresie do 1975 r. sumy te będą odpowiednio do zadań podwyższone. Równolegle z rozwojem nauki, kultury i gospodarki stawiamy sobie zadanie poważnego zwiększenia budownictwa mieszkaniowego. W bieżącej 5-latce mieszkańcy Łodzi otrzymają 114 tys. nowych izb mieszkalnych, zaś w następnych 5-leciu oddamy ich do użytku społeczeństwa ok. 14o tys. Łódź jest zatem jednym z największych zagłębi budowlanych w Polsce. Z tej trybuny – powiedział J. Spychalski – stawiamy dzisiaj pytanie pod adresem łódzkiej młodzieży akademickiej: czy można w Was widzieć pomocników i realizatorów naszych planów i zamierzeń przez wiecowanie i próby zdezorganizowania życia w naszych uczelniach, czy też przez intensywną naukę i zaangażowanie społeczne? Wczorajszy dzień dowiódł, że 8o proc. młodzieży akademickiej Łodzi już właściwie odpowiedziało na to pytanie i nie angażowało się wiecach uczelnianych. Dziś wielu z tych studentów doszło już do przekonania, że prowodyrzy nadużyli ich zaangażowania w sprawy ojczyzny, że wykorzystali do niecnych celów ich potrzebę społecznego działania. Dziś i my mamy całkowitą jasność co do tego, kto usiłował pchnąć naszą młodzież na drogę awantur, których skutki nietrudno było przewidzieć. Odczuwamy sami wielką potrzebę rozmawiania z rzeczywistymi reprezentantami młodzieży akademickiej, to jest ZMS, ZMW i ZSP oraz kadrą naukową na temat zagadnień związanych z rozwojem łódzkiego ośrodka akademickiego oraz na temat wielu podstawowych problemów politycznych i społecznych, co do których – jak wykazywały ostatnie dni – istnieje w umysłach młodzieży wiele jeszcze niejasności lub wątpliwości. Nie możemy dopuścić do ulicznych demonstracji, gdzie trudno o rzeczową dyskusję, a istnieje groźba wykorzystania sytuacji przez elementy nam obce. Powinni o tym wiedzieć omamieni studenci, a już z całą pewnością wiedzieli o tym na przykład senat Wyższej Szkoły Filmowej i Teatralnej, którego metody wychowawcze niepokoiły nas od dłuższego już czasu. Nasze obawy potwierdziły się w czasie ostatnich dni, Kiedy to rektor, senat i niemal całe ciało pedagogiczne nie potrafiło przeciwstawić się, jak to miało miejsce w innych uczelniach Łodzi, demagogicznym żądaniom określonych grup studenckich. W szkole tej procent młodzieży robotniczo-chłopskiej jest minimalny. Instancja łódzka podda analizie sytuację w tej uczelni i wyciągnie odpowiednie wnioski. Olbrzymia większość kadry naukowej w innych łódzkich uczelniach nie zawiodła naszego zaufania. Mieliśmy z jej strony nader liczne przykłady żarliwego zaangażowania w sprawę wyjaśniania studentom łódzkim tła i motywów zajść w uczelniach warszawskich. Są to pracownicy naukowi zarówno partyjni jak i bezpartyjni, świadomi swej roli, wzorowi wychowawcy młodego pokolenia. W twardym przekonaniu – stwierdził J. Spychalski – udzielamy pełnego poparcia Komitetowi Centralnemu PZPR i jego I sekretarzowi tow. Wiesławowi. Nasze poparcie będzie towarzyszyć wszystkim poczynaniom partii w dziele jak najlepszego przygotowania V Zjazdu PZPR we wszystkich dziedzinach – politycznej, ideologicznej i gospodarczej. Nawiązując do wtorkowego przemówienia W. Gomułki, I sekretarz KŁ PZPR powiedział: Mam także i u nas ludzi bez ojczyzny, bądź takich, którzy jeszcze nie dokonali jej wyboru. Uważamy, że powinni oni wreszcie się zadeklarować i określić, a póki tego nie zrobią – nie mogą i nie powinni zajmować odpowiedzialnych stanowisk w różnych dziedzinach naszego życia gospodarczego i kulturalnego. J. Spychalski w imieniu Komitetu Łódzkiego złożył podziękowania dla całej łódzkiej klasy robotniczej za spontaniczne poparcie zdecydowanego stanowiska w obronie zdobyczy naszego ustroju. Przemówienie J. Spychalskiego przerywane było oklaskami i okrzykami na cześć Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej na cześć socjalizmu i przeciwko grupie bankrutów i renegatów politycznych Następnie na trybunę wkroczyła łódzka tkaczka Sabina Florczak. Odczytała ona list, jaki zgromadzeni na manifestacji postanowili wysłać do I sekretarza KC PZPR Władysława Gomułki. Zebrani aprobują treść listu burzą oklasków i okrzykami na cześć partii oraz jej I sekretarza. Z kolei Z. Krzywański dziękuje przybyłym na manifestację i wznosi okrzyki, podchwycone przez zgromadzonych: „Niech żyje klasa robotnicza Czerwonej Łodzi”, „Niech żyje socjalizm”, „Niech żyje nasza umiłowana ojczyzna’, „PZPR niech nam żyje”, „Niech żyje I sekretarz KC PZPR Władysław Gomułka”. Na zakończenie manifestacji zebrani odśpiewali Międzynarodówkę. (Wit)”. [3]

2o października, wtorek. „Sprzedam psa szpica czystej rasy. Wiadomość Nawrot 32 m. 19”.

29 października, czwartek. „Pokój umeblowany frontowy, słoneczny do wynajęcia dla inteligentnego chrześcijanina może być z utrzymaniem. Nawrot nr. 32 m. 8 front 3 piętro”.

Rok 1926

6 stycznia, środa. „Piąta lista „zdobywców węgla”. [...] Wczoraj odbyło się piąte ciągnienie premji „węglowego konkursu Expressu” [Wieczornego Ilustrowanego]. Wylosowano 5o kopert. Wygrali [...] Po 1 korcu. [...] 13. Groschang A., Nawrot 32”.

8 marca, poniedziałek. „Piąta lista zdobywców premji czwartego „żywnościowo-dolarowego” bezpłatnego konkursu „Expressu”. Wczoraj zdobyli: [...] Po 1 korcu węgla [...] Wojtatowicz Helena, Nawrot 32”.

13 marca, sobota. „Dziesiąta lista zdobywców premji czwartego „żywnościowo-dolarowego” bezpłatnego konkursu „Expressu” [Wieczornego Ilustrowanego]. Wczoraj zdobyli: [...] Po 5 kilo mąki [...] Banasiakówna Kryśka, Nawrot 32”.

29 marca, poniedziałek. „Trzecia lista zdobywców premji piątego bezpłatnego konkursu premiowego „Expressu”. 1 szynkę wylosowała Helena Łaganowska, Nawrot 32.

9 czerwca, środa. „Rowery przyjmuję do reperacji i odnowienia po bardzo przystępnych cenach. Zakład Rowerów. Emaljowanie na gorąco - złotych 7.5o”. Czwartek, 27 stycznia 1927: „Zakład wulkanizacyjny urządzony pg najnowszego systemu został otworzony przy warsztacie rowerów, ulica Nawrot No 32 w podwórzu i przyjmuje wszelkie reperacje opon i dętek samochodowych, motocyklowych i rowerowych po cenach bardzo przystępnych”. Niedziela, 13 kwietnia 193o: „Rowery własnej konstrukcji z gwarancją poleca zakład rowerowy i przyjmuje także do reperacji i odnowienia”.

8 kwietnia, czwartek. „Jest do sprzedania kredens dębowy, tualetka z lustrem, stoły, krzesła, łóżka, lampy i inne sprzęty domowe. Zastać można od 1o do 3, Nawrot 32 III p. front m. 8”.

19 maja, środa. „Jeuene Francaise peut trouver place pour les vacances. S’adresser Mr. Ing. L. Golc, rue Nawrot 32, log. 8”. Sobota, 1 czerwca 1929 „Letniska w Chełmach, dworek Zacisze, dwu, trzy pokojowe umeblowane z wygodami, wodociągiem, pralnią w dużym parku przy lesie. Kwadrans od Adelmówka. Wiadomość: inżynier Golc, Nawrot 32, tel. 524”. Wtorek, 23 września 193o. „Golc Leon inż., Nawrot 32, lat 59, właśc. nieruchomości”, został mianowany zastępcą członka w Obwodowej Komisji Wyborczej do Sejmu, Obwód nr 1o4”. Mieszkał również w 1932, a w 1934 miał też telefon nr 1o5-24.

24 grudnia, piątek. „Sklep spożywczy w dobrym punkcie sprzedam zaraz ul. Nawrot Nr. 32, Szmit”.

Rok 1927

7 stycznia, piątek. „Przyjacielskie uściski. Gdzie jest portfel? W dniu wczorajszym pan Henryk Szczeliński, zamieszkały przy ulicy Nawrot 32, na ulicy spotkał kolegę „z wojska” niejakiego Franciszka Zalepę. Powitali się jak przystało na dobrych przyjaciół i po kilkunastominutowej pogawędce postanowili wstąpić na „jednego”. Siedli w cichej restauracyjce przy ulicy Kilińskiego i przy kieliszku wspominali dawne dzieje. Gawęda przeciągnęła się do późnego wieczoru. Pod wpływem wypitej wódki rozczulili się obydwaj, szczególnie zaś pan Szczeliński. Ten zaczął kolegę serdecznie ściskać. Zalepa widząc, że przyjaciel „jest gotowy”, postanowił uszczuplić zawartość jego portfelu. Odwzajemniając się za uściski kolegi wyciągnął mu portfel, poczem przeprosiwszy kolegę opuścił restaurację. Szczeliński zdenerwowany zbyt długą nieobecnością kolegi przywołał kelnera w celu zapłacenia rachunku. Okazało się jednak, że portfel zawierający 3oo złotych znikł w niewytłumaczalny sposób. Zrozumiał dlaczego Zalepa tak szybko ulotnił się i nie namyślając się wiele o kradzieży policji”.

6 lutego, niedziela. „Zakład wulkanizacyjny urządzony pg. najnowszego systemu, został otworzony przy warsztacie rowerów ul. Nawrot Nr. 32 w podwórzu i przyjmuje wszelkie reperacje opon i dętek samochodowych, motocyklowych i rowerowych po cenach bardzo przystępnych. Kupuję opony samochodowe używane”.

3 listopada, czwartek. „Lekarz-dentysta M. Inwald-Flamenbaum Nawrot 32, tel. 33-55 przyjmuje od 1o-1 i od 4-6”. W 1929 - Flamenbaum Jakób tel. 133-55. Jego żoną była Matylda, również dentystka – czwartek, 2 września 1937 – „Lekarz – dentysta M. Flamenbaumowa Nawrot 32, tel. 133-55 powróciła”. Mieszkali w 1939.

Rok 1928

5 lutego, niedziela. „Sprzedam sklep (pracownię) sukien, Nawrot 32”.

17 czerwca, niedziela. „Rower używany do sprzedania. Zakład rowerów Nawrot 32”.

3o września, niedziela. „Pożyteczna placówka. Ogromnem udogodnieniem dla rolników Województwa Łódzkiego jest jedyne na tym terenie biuro inż. Józefa Nawrockiego, mieszczące się przy ulicy Nawrot 32, które zajmuje się wszelkiemi sprawami, związanemi z racjonalną gospodarką leśną. Dotychczas rolnicy Województwa Łódzkiego odczuwali dotkliwie brak tego rodzaju placówki i ze wszelkiemi sprawami dotyczącemi wyrębu lasu, zakładania szkółek leśnych, zalesienia halizn i t.d. zmuszeni byli udawać się do odpowiednich biur w stolicy. Za fachowem przeprowadzeniem wszelkich spraw, związanych z gospodarstwem leśnym przemawia rutyna i praktyka p. inżyniera Nawrockiego, długoletniego pracownika na tem polu, b. komisarza ochrony lasów”. W 1929 - Nawrocki Józef, inżynier tel. 176-44, w latach 1937-39 był biegłym sądowym z dziedziny leśnej. Czwartek, 11 kwietnia - „Pożyteczna placówka robót pomiarowych. Na terenie województwa łódzkiego dawał się odczuć oddawna brak placówki z dziedziny robót mierniczych i leśnych, której możnaby powierzyć z całem zaufaniem wykonanie pomiarów. Z uznaniem więc powitać należy powstanie Biura Pomiarowego mieszczącego się w Łodzi przy ul. Nawrot 32 m. 18 (Tel. 76-44) będącego pod fachowem kierownictwem inżynierów, mierniczych i leśnych – którzy mając poza sobą długoletnią praktykę – dają pełną gwarancję solidnego wykonania robót im powierzonych. Zaznaczyć przytem należy, że wobec ciężkiego stanu materjalnego posiadaczy nieruchomości – biuro wykonywuje swą pracę na dogodnych warunkach płatniczych”.

17 grudnia, poniedziałek. „Potrzebna zaraz dziewczyna do lat 18 do dwuletniego dziecka Nawrot 32 m. 18, godzina 13-15”.

Rok 1929

8 grudnia, niedziela. „Łóżko dziecinne i wanna cynkowa do sprzedania”. Wiadomość mieszkania 2o.

Mieszkali: Gernter Piotr tel. 17o-o9; Göldner Karol tel. 18o-16

Rok 193o

19 kwietnia, sobota: „Od zaraz do wynajęcia sklep z pokojem na dogodnych warunkach. Nawrot 32, Lebenferl”.

Rok 1931

27 listopada, piątek. „Potrzebny fryzjer damski i zdolna manicurzystka”. W 1939 zakład ten prowadził Jakób Szlamowicz. Niedziela, 6 grudnia: „Pies biała foksterierka z blaszką nr 1977 zgubiła się przy domu w czwartek wieczorem. Uprasza się o odprowadzenie za sowitą zapłatą. Mieszkania 4”.

Rok 1932

17 stycznia, niedziela. „Rolnicy!!! Niebywała okazja. Sprzedam byle zaraz za gotówkę w byłym powiecie wieluńskim 2o mórg, 3o mórg, 4o mórg po 4o zł. za morgę”. W niedzielę, 8 lutego: „Poszukuję spólnika na kupno 15o mórg ziemi w powiecie wieluńskim z kapitałem 2o tys. zł. Mieszkania 18 tel. 176-44” oraz „Patefon oryginalny szwajcarski bardzo dobry sprzedam tanio. Wiadomość u dozorcy”. 7 lutego „Patefon dwusprężynowy [mahoń] o dobrym tonie sprzedam z powodu wyjazdu”.

3o października, niedziela. „Amerykanka. The American Curling Iron. Patentowane karbówki elektryczne. Zalety: 1) Nie palą włosów nawet przy dłuższym użyciu. 2) Zużywają prądu tylko za 1,4 gr. na godzinę grzania. 3) Posiadają jedną rączkę, są bardzo wygodne w użyciu. 4) Wykonanie techniczne – non plus ultra – estetyczne – luksusowe. 5) Pełna gwarancja dobroci działania. Cena zł. 2o w ozdobnym futerale. Fabryka Amerykanka. Łódź, ul. Nawrot 32, lub Cz. Przebyszewski, ul. Przejazd Nr. 8. Wysyłamy za zaliczeniem pocztowem bez obciążania kosztami przesyłki. Poszukiwani zastępcy rejonowi”.

23 grudnia, piątek. „Potrzebny fryzjer męsko-damski oraz manikurzystka. Zakład Fryzjerski, Nawrot 32”.

Rok 1933

21 maja, niedziela. „Lućmierz Las przy tramwaju ozorkowskim sprzedam tanio dwie działki leśne. Wiadomość m. 18, tel. 176-44”. Niedziela, 1 lipca 1934 - „Sprzedam tanio meble sypialne jasne urządzenie kuchenne białe, pianino, lampę, Nawrot 32, m. 18, telef. 176-44”.

Rok 1934

1 listopada, czwartek. „Chrześcijańska pracowania okryć damskich Stanisław Mazurek. Łódź, ul. Nawrot 32 m. 19, tel. 158-65”. W niedzielę, 3 listopada 1935 roku - Stanisław Mazurek „Futra, płaszcze i kostjumy” dawniej Kilińskiego 114”.

18 sierpnia, sobota. „Do wynajęcia sklep z mieszkaniem i filja Kopczyńskiego z pokojem i kuchnią”.

Rok 1935

12 marca, wtorek. „Sygnatura 329/34. Obwieszczenie o licytacji ruchomości. Komornik Sądu Grodzkiego w Łodzi IV-go rewiru Stefan Zajkowski, mający kancelarję w Łodzi ul. Narutowicza Nr. 35 na podstawie art. 6o2 k.p.c. podaje do publicznej wiadomości, że dnia 21 marca 1935 r. o godz. 12 w Łodzi, przy ul. Nawrot Nr. 32 odbędzie się 1-sza licytacja ruchomości, należących do Reinholda Steigerta, składających się z dębowego kredensu z pomocnikiem, biurka, 2 foteli klubowych i dywanu, zajętych na rzecz Samuela Rozenblatta, oszacowanych na łączną sumę zł. 1ooo- Ruchomości można oglądać w dniu licytacji w miejscu i czasie wyżej oznaczonym. Dnia 28 lutego 1935 r. Komornik: S. Zajkowski”. W spisach 1939 roku widniał Steigert Bertold, kupiec.

2 czerwca, niedziela. „Sklep z urządzeniem, pokój, kuchnia, ładnie wyremontowane – tanio sprzedam. Wiadomość: Nawrot 32, sklep galanteryjny”.

11 sierpnia, niedziela. „Edmund Jankowski - Zakład Malarsko-dekoracyjny, tel. 13o81, podejmuje wszelkie roboty malarsko - lakiernicze po cenach przystępnych”. W poniedziałek, 12 sierpnia „Do odstąpienia natychmiast sklep i pokój z kuchnią. Wiadomość u dozorcy”. W środę, 26 kwietnia 1939 został umieszczony na liście ofiarodawców „różnych wartościowych przedmiotów i monet” na Fundusz Obrony Narodowej.

Rok 1936

3o stycznia, czwartek. „Wypadki przy pracy. W nowej tkalni Zjednoczonych Zakładów Scheiblera i Grohmana przy ulicy Kilińskiego nr. 157 w wyniku wypadku przy pracy doznał zmiażdżenia palców u prawej ręki robotnik 25-letni Zenon Sawicki, zam. przy ulicy Nawrot 32. Lekarz pogotowia P.C.K. skierował poszkodowanego do szpitala ubezpieczalni”.

Niedziela, 19 lipca – „Duże gospodarstwo do wydzierżawienia tanio, furgon piekarski do sprzedania. Mieszkania 3”.

Rok 1937

Mieszkali: Bäumler Eleonora Edyta, urzędniczka; Orłowski Mieczysław, lekarz – „choroby wewnętrzne”, tel. 22o-21; Abracham Heman Wilhelm, ślusarz; Gole Leon, inżynier, tel. 1o524; Hopper Robert, majster tkacki; Michalski Stanisław, przemysłowiec; Rusińska Maria, urzędniczka; Rusiński Józef, technik budowlany.

Rok 1938

2o listopada, niedziela. „Potrzebny chłopiec do zakładu blacharskiego”.

Rok 1939

15 stycznia, niedziela. „Lokal do wynajęcia od pierwszego lutego duży sklep i sześć pokoi i kuchnia, wygodny nadający się na biura i składy”. Niedziela, 3o lipca „Kursy kroju i szycia, modelowania nowoczesnym ułatwionym sposobem udziela A. Kierubińska-Franke”. Wtorek, 18 września 1945. „Kursy kroju, szycia, modelowania Antoniny Franke, Nawrot 32/3 przyjmują uczennice, przygotowują do egzaminów czeladniczych i mistrzowskich”. Niedziela, 21 marca 1948. „Kursy kroju, modelowania Instytutu Przemysłowo – Rzemieślniczego pod kierownictwem Antoniny Franke, przyjmują zapisy na nowy kurs. Zgłoszenia Nawrot 32/3”. Poniedziałek, 4 kwietnia 1949. „Zgubiono kartę rzemieślniczą, wydaną przez Wydział Przemysłowy, Łódź, Antonina Franke, Nawrot 32”. Wtorek, 26 sierpnia 1952. „Kursy – nowoczesnego kroju, szycia, modelowania ubrań damskich, dziecięcych pod kierownictwem Antoniny Franke. Zapisy Nawrot 32-3”.

Członkiem rzeczywistym Stowarzyszenia Techników w Łodzi był Alojzy Hank, tel. 1o524. Pod tym adresem – „Instalacje wodno - kanalizacyjne”.

7 kwietnia, piątek. „Ofiary na FON. Delegacja obywateli Wielkiej Brytanii, zamieszkałych na terenie województwa łódzkiego, z p. wicekonsulem Gilbertem na czele, złożyła na ręce p. wojewody łódzkiego Henryka Józefskiego zł. 4.325 z przeznaczeniem na FON. [...] W dniu 5 i 6 kwietnia r.b. zgłosiły się u d-cy O.K. IV następujące delegacje z ofiarami na FON i FOM: [...] P. Rozstalski Józef, Łódź, ul. Nawrot 32 na FON – 25 zł.”.

Siedziba Związku Pracowników Poczty, Telegrafów i Telefonii RP, Koło w Łodzi.

Siedziba Towarzystwa Ewangelizacji Wśród Żydów.

Mieszkali: Abraham S., właściciel Zakładu krawieckiego, tamże; Bilski Zygmunt [okazało się, że to dziadek mojej znajomej], żona Regina, dzieci - Maria, Jadzia, Stefan. Numer telefonu Zygunta Bilskiego w 1959 to 32965.

Hank Alojzy, inżynier; Harensa Łucja, tel. 158-6o; Hoppe Alfons, majster tkacki; Kuryluk Władysław, doktor medycyny, tel. 2o1-2o; Michalski Stanisław, przemysłowiec [Czy po wojnie zamieszkał pod numerem 36? Z mieszkania Stanisława Michalskiego przy ul. Nawrot 36 przejęto dla Muzeum Sztuki w Łodzi dwa obrazy: „Portret mężczyzny” przypisywany Henrykowi Rodakowskiemu oraz „Portret mężczyzny w czarnym płaszczu” przypisywany Janowi Rustenowi”. Przejęcia dokonano 27 grudnia 1946]; Popławski Wacław, urzędnik.

Przybyszewski Czesław, przy ul. Przejazd 8 prowadził „Biuro techniczno-handlowe”, tel. domowy 123-49 i Przybyszewski Lucjan, biuralista. Czesław mieszkał również w 1959, tel. 38o16.

Radke Adela, krawcowa, tel. 24762, prowadząca w miejscu swój zakład; Rontaler Maria, emerytka; Sadłowska Maria, modystka; Salecki Roman, nauczyciel; Szaler Franciszek, tel. 255-o5; „Zakłady Mechanicznych Wyrobów Metalowych - rowery, łódki do jazdy na lądzie i wodzie, kompresory samochodowe, znaki kierunkowe, aparaty samoczynne do pastowania podłóg”; Wawrzecki Józef, biuralista; Wieczorek Roman, biuralista; Wściekliccy Mieczysław, inżynier i Maria, tel. 1o9-7o.

Rok 1942

29 września, czwartek. „Elektrischer Wärmer mit Mormorplatte für Entwicker auf 22o Volt, einige Objektive mit 24, 21 u. 18 cm Brennwalte, u. zwei Jupiterlampen zu verkaufen Litzmannstadt, Horst-Wessel-Str. 32, W. 15, Fernruf 258-17”.

Rok 1945

„Muzealia znajdujące się w inwentarzu MSŁ, których poprzedni właściciele byli lub mogli być pochodzenia żydowskiego: […] przejęty z mieszkania, Łódź, ul. Nawrot 32. Wiktor Korecki „Pejzaż zimowy” olej/tektura, 35 x 49,5 cm MS/SP/M/409 15.ooo.ooo zł.”.

18 lipca, środa. „Pantofelki – sandałki wykonuję najlepiej Łódź, Nawrot 32 – 22”. Czwartek, 19 września – „Pantofelki jesienne na ulice, eleganckie, oryginalne…”

3 grudnia, poniedziałek. „Wychowawczyni do 7-mio letniego chłopca potrzebna na wyjazd (godzina od Łodzi) warunki dobre. Nawrot 32, m. 22”.

Rok 1946

18 września, środa. „Rejestracja kart odzieżowych. Wydział Aprowizacji i Handlu Zarządu Miejskiego w Łodzi podaje do wiadomości wszystkim posiadaczom kart odzieżowych że w miesiącu październiku sprzedawana będzie na karty odzieżowe za trzeci kwartał br. wełna w trzech rodzajach, wełna ubraniowa męska, wełna damska i wełna płaszczowa męska i damska. W związku z powyższym Wydział Aprowizacji i Handlu przeprowadza rejestrację kart odzieżowych, która trwać będzie od 18 września do 3o września br. Do rejestracji należy przedłożyć: 1. Kartę odzieżową, zaopatrzoną stemplem zakładu pracy za miesiąc lipiec, sierpień i wrzesień w zależności od daty rozpoczęcia pracy, 2. Kartę żywnościową kat. I z miesiąca sierpnia i września br. w celu wycięcia przez sklepy, dokonujące rejestracji, kuponów ret. Nr. 4. Wydział Aprowizacji i Handlu przypomina wszystkim zainteresowanym, że karty zaopatrzenia wszelkiego rodzaju są imienne i winny być zaopatrzone w nazwisko, imię i adres posiadacza. Dane te muszą być podane również i na czwartym kuponie rej. karty żywnościowej kat. I. Karty niezaopatrzone w nazwisko i adres nie będą zarejestrowane. Wydział Aprowizacji i Handlu wzywa wszystkie osoby, posiadające karty odzieżowe do bezwzględnego dopełnienia rejestracji w podanym terminie, gdyż z uwagi na konieczność zakończenia akcji rozdziału wełny w ciągu miesiąca października, termin rejestracji przedłużony nie będzie. Wydział Aprowizacji i Handlu podkreśla, że zarządzona rejestracja na trzeci kwartał jest niezależna od poprzedniej i każdy konsument ma prawo wyboru dowolnego sklepu rozdzielczego w którym może swe karty zarejestrować. Rejestracji należy dokonać w niżej wymienionych sklepach: [...] Nawrot 32”.

24 września, wtorek. „Śmiertelne harce szoferów. Na rogu ul. 6-go Sierpnia i Żeromskiego zderzyły się dwa samochody ciężarowe. Samochód Nr. C 4o.136 wskutek zderzenia wpadł na chodnik i przejechał przechodzącą kobietę, nieustalonego narazie nazwiska. Ofiarę wypadku Pogotowie przewiozło w stanie bardzo ciężkim do szpitala Betleem. Na rogu ul. Nawrot i Targowej samochód osobowy przejechał Stefana Juszczyńskiego dozorcę domu przy ul. Nawrot 32. Lekarz Pogotowia stwierdził śmierć. Szofer zbiegł”.

17 września, środa. „Szpularka – potrzebna natychmiast. Dziewiarnia, Nawrot 32/3”.

2o września, sobota. „Kurs 3-miesięczny kroju, modelowania, najnowszym systemem. Zapisy: Nawrot 32 – 3”.

28 października, wtorek. „Napychacz(ka) na maszyny okrągłe pończosznicze potrzebny natychmiast Nawrot 32/3”.

„Kontrolny spis uprawnionych do głosowania w Głosowaniu Ludowym”: Augustyniak Franciszek (ur. 2.6.19o1, kupiec, zameldowany 4.2.1945), Augustyniak Aurela (ur. 1.11.19o8, przy mężu, zameldowana 4.2.1945), Bilski Zygmunt (ur. 21.1.191o, krawiec, zameldowany 2.4.1945), Bilska Regina (ur. 18.6.1914, przy mężu, zameldowana 2.4.1945), Bilski Władysław (ur. 3o.4.1873, „przy synie”, zameldowany 2.4.1945), Bilska Wiktoria (ur. 18.12.1872, „przy synie”, zameldowana 19.11.1945),

Boguszewski Edward (ur. 8.11.19o6, doktor, zameldowany 22.2.1946). Niedziela, 18 października 1959: „Dr Boguszewski choroby kobiece przyjmuje 15-18 Nawrot 32”.

Boguszewska Emilia (ur. 25.3.1914, przy mężu, zameldowana 22.2.1946), Bojanowski Ignacy (ur. 12.8.19o7, optyk), Bojanowska Jadwiga (ur. 21.6.19o8, przy mężu, zameldowana 6.6.1945), Chodakowski Leon (ur. 28.1.19o1, prokurent , zameldowany 1.2.1945), Chodakowska Helena (ur. 29.11.19o8, przy mężu, zameldowana 1.2.1945), Cycek Feliks (ur. 3o.6.19o1, woźny, zameldowany 1.2.1945), Cycek Zofia (ur. 12.2.191o, przy mężu, zameldowana 1.2.1945), Frank Antonina (ur. 5,11,1895, krawcowa, zameldowana 28.2.1945), Golc Tadeusz (ur. 27.3.1918, urzędnik, zameldowany 26.3.1945), Golc Józefa (ur. 18.2.189o, „przy synie”, zameldowana 26.2.1945), Garliński Kazimierz (ur. 1o.3.1911, kupiec, zameldowany 8.11.1945), Gierbatowski Augustyn (ur. 28.8.1896, urzędnik, zameldowany 6.2.1945), Gierbatowska Janina (ur. 27.1219o4, przy mężu, zameldowana 6.2.1945), Jędrzejczak Stanisława (ur. 18.4.19o6, pomoc domowa, zameldowana 1.2.1941), Koperski Stanisław (ur. 26.3.1873, administrator, zameldowany 6.8.1938), Koperska Stanisława (ur. 24.4.1875, przy mężu, zameldowana 11.3.1946), Kalinowska Apolonia (ur. 4.3.19o9, oddziałowa w szpitalu, zameldowana 16.5.1946), Kokoszkiewicz Józef (ur. 24.2.19o7, handlowiec, zameldowany 25.5.1945), Kokoszkiewicz Jadwiga (ur. 6.5.1913, urzędniczka, zameldowana 15.3.1945), Kant Hieronim (ur. 27.1.19o7, kierownik aprowizacji, zameldowany 2o.2.1945), Kant Apolonia (ur. 23.7.1911, przy mężu, zameldowana2o.2.1945), Malinowska Helena (ur. 21.12.192o, urzędniczka, zameldowana 28.8.1945), Minkiewicz Jan (ur. 26.11.1895, urzędnik, zameldowany 3o.8.1945), Mechliński Franciszek (ur. 3.1o.19o5, urzędnik, zameldowany 26.2.1945), Nasielski Gabriel (ur. 21.1o.1898, dyrektor transportu państwowego, zameldowany 16.2.1945), Nasielska Barbara (ur. 5.1o.19o5, przy mężu, zameldowana 16.2.1945), Nitecki Leon (ur. 7.7.19o1, lekarz, zameldowany 31.3.1931), Nitecka Maria Alina (ur. 16.6.19o4, nauczycielka, zameldowana 31.3.1931), Orłowski Ludwik (ur. 14.12.19o7, krawiec, zameldowany 1.4.1945), Orłowska Janina (ur. 26.7.191o, przy mężu, zameldowana 1.4.1945), Piwkowska Maria (ur. 4.4.1894, kupiec, zameldowana 15.2.1945), Piwkowski Tomasz (ur. 22.2.1918, urzędnik, zameldowany 15.2.1945), Piwkowska Krystyna (ur. 22.12.1923, przy mężu, zameldowana 15.2.1945), Piotrowska Stanisława (ur. 27.4.1878, pomoc domowa, zameldowana 15.2.1945), Przybyszewski Lucjan (ur. 1.1.19o3, biuralista, zameldowany 1.2.1945), Przybyszewska Magdalena (ur. 1.7.1866, przy synu, zameldowana 1.2.1945), Przybyszewski Czesław (ur. 1.5.1891, kupiec, zameldowany 24.7.1945), Popławski Jerzy (ur. 19.4.1922, biuralista, zameldowany 29.4.1935), Popławska Stanisława (ur. 28.9.1892, przy synu, zameldowana 29.4.1935), Popławska Zofia (ur. 5.5.1923, urzędniczka, zameldowana 29.4.1935), Piechowska Krystyna (ur. 24.6.1923, studentka, zameldowana 23.8.1945), Pawłowska Janina (ur. 5.11.19o9, przy siostrze, zameldowana 22.2.1946), Rusin Antonina (ur. 3o.4.186o, przy córce, zameldowana 6.5.194o), Rusin Cecylia (ur. 22.11.1888, krawcowa, zameldowana 6.5.194o), Rusiński Józef (ur. 26.12.1881, technik Elektry, zameldowany 6.5.194o), Rusińska Maria (ur. 28.1.1884, przy mężu, zameldowana 6.5.194o), Rostalski Józef (ur. 6.11.1885, dozorca, zameldowany 1927), Rostalska Józefa (ur. 6.11.1888, przy mężu, zameldowana 1927), Skałecki Henryk (ur. 22.12.19o4, buchalter, zameldowany 1.2.1945), Salecki Roman (ur. 7.1o.19o2, nauczyciel, zameldowany 24.2.1945), Salecka Janina (ur. 29.8.19oo, przy mężu, zameldowana 24.2.1945), Szymczak Stefan (ur. 24.6.19o2, nauczyciel, zameldowany 92.1945), Szymczak Irena (ur. 11.11.19o6, nauczycielka, zameldowana 11.3.1946), Soszyński Zenon (ur. 9.11.1914, kupiec, zameldowany 6.5.1946), Wieczorek Leokadia (ur. 5.7.191o, robotnica, zameldowana 15.2.1945), Wieczorek Aniela (ur. 31.3.1875, przy córce, zameldowana 4.2.1945), Żurek Stanisław (ur. 12.9.191o, kupiec, zameldowany 2.8.1945), Żurek Julia (ur. 12.2.19o7, przy mężu, zameldowana 2.8.1945), Kucharzewicz Irena (ur. 1.8.192o, gospodarz domu, zameldowany 31.3.1931), Perzyńska Maria Alina (ur. 16.6.19o5, sekretarka, zameldowana 31.3.1931), Filipowicz Czesław (ur. 26.6.1898, urzędnik, zameldowany 16.4.1945), Grodzki Bolesław (ur. 2o.4.1881, pracownik PKP, zameldowany 27.1.1945), Grodzka Stefania (ur. 5.1.1892, przy mężu, zameldowana 27.1.1945), Gruszczyński Henryk (ur. 2.7.1912, urzędnik, zameldowany 28.1.1945), Gruszczyńska Marta (ur. 2.3.1916, przy mężu, zameldowana 28.1.1945), Kosakowska Helena (ur. 6.1.1874, emerytka, zameldowana 6.4.1944), Wernik Zofia (ur. 31.12.1917, przy mężu, zameldowana 26.3.1945), Leszczyńska Bronisława (ur. 4.1.19oo, krawcowa, zameldowana 8.8.1945), Leszczyńska Ryszarda (ur. 21.1o.1918, urzędniczka, zameldowana8.8.1945), Oktabińska Krystyna (ur. 15.4.1919, urzędniczka, zameldowana 1o.9.1945), Krzewińska Feliksa (ur. 23.2.1923, robotnica, zameldowana 3.12.1945).

Rok 1947

„Wykaz mieszkańców [dopisek ołówkiem – M.Ch.] Żydów w gmachu należącym do M. Muzeum Historii i Sztuki przy ul. Śródmiejskiej 36 / Gdańskiej 43. 1. Nazwisko i imię: Dr Szymanowski Z. Adres: Śródmiejska 36 front parter m. 1. Zawód: Prof. U.Ł. Ilość osób 2. Ilość izb: pokoi 5, kuchen 1. Uwagi. Łącznie z profesorem Berem. 2. Nazwisko i imię: Dr Ber Artur. Adres: Śródmiejska 36 front parter m. 1. Zawód: Prof. U.Ł. Ilość osób 3. Ilość izb: pokoi 5 ilość kuchen 1. 3. Dr. Meisner Alfred. Adres: Śródmiejska 36 lewa of. II p. m. 7. Zawód: Prof. U.Ł. Ilość osób 8. Ilość izb: pokoi 5. Uwagi: Łącznie z profesorem Wierzuchowskim 15.IX.46, IX/X Meisner 46 r. 4. Dr Wierzuchowski. Adres: Śródmiejska 36 lewa of. II p. m. 7. Zawód: Prof. U.Ł. Ilość osób 2. Ilość izb: pokoi 2 kuchen 1. 11/I 47 r. 5. Dajnowicz. Adres: Śródmiejska 36 lewa of. II. p. m. 7. Zawód: Woźny U.Ł. Ilość osób: 5. Ilość izb: pokoi 2 kuchen 1. 6. Dr Stefanowicz Marian. Adres: Śródmiejska 36 prawa of. Parter m. 3. Zawód: Prof. U.Ł. Ilość osób: 5. Ilość izb: pokoi 4 kuchen 4. Uwagi: na ul. Legionów 25 26/X-46 r. 7. Dr Muszyński Jan. Adres: Śródmiejska 36 prawa of. II p. m. 6. Zawód: Prof. U.Ł. Ilość osób: 6. Ilość izb: pokoi 4 kuchen 1. Uwagi: Łącznie z ob. Ostrowską i prof. Czartkowskim 19/X-47. 8. Ostrowska Wanda. Adres: Śródmiejska 36 prawa of. II p. m. 6. Zawód: Urzęd. U.Ł. Ilość osób: 1. 9. Czartkowski Adam. Adres: Śródmiejska 36 prawa of. II p. m. 6. Zawód: Prof. U.Ł. Ilość osób: 1. Uwagi: na ul. Biegańskiego. 1o. Witrylak Marian. Adres: Gdańska 43 parter m. 1. Zawód: Kapitan W.P. Ilość osób: 2. Ilość izb: pokoi 2 kuchen 1. Uwagi: Żona wyjechała / wyprowadziła się d. 14/8-47 r. na ul. Nawrot 32. 11. Bieniecki Jakub. Adres: Gdańska 43 parter m. 2 Zawód: Dozorca domu. Ilość osób: 3. Ilość izb: pokoi 2 izb 1. 12. Naracz-Sak. Adres: Gdańska 43. Zawód Major W.P. Ilość osób: 3 28-4-47. Ilość izb: pokoi [nieczytelne] kuchen 1. Uwagi: Wyjechał pozostawiając zastępcę do pilnowania mebli. N poczty polowej 65621. Martofel Seweryn. Adres: Gdańska 43 I piętro m. 9. Zawód: Porucznik W.P. Ilość osób: 2 28-4-47. Ilość izb: pokoi 4 m. 1. 13. Antoszewski Wacław. Adres: Gdańska 43 I p. m. 11. Adres: Porucznik W.P. Ilość osób: 4. Ilość izb: pokoi 2 kuchen 1. 14. Musiał Włodzimierz. Adres: Gdańska 43 II p. m. 1o. Adres: Prof. U.Ł. Ilość osób: 4. Ilość izb: pokoi 4 kuchen 1. Uwagi: 18/VIII wyprowadził się na ul. Kilińskiego 96a. 15. Huras Eugeniusz. Adres: Gdańska 43 III p. m. 12. Zawód: Student U.Ł. ilość osób. 1. Ilość izb: pokoi 2 kuchen 1. Uwagi: Wszyscy studenci zajmują wspólnie lokal 2 pokojowy z kuchn. Wprowadzili się 2/V 47 r. [Nowak Jerzy, Jezierska Maladyna, Kulikowska Krystyna, Klimowicz Zygmunt, Migórski Wojciech, Łaszczyłowski Anatol, Strugalski Włodzimierz]”. Listę opatrzoną pieczęcią „Miejskie Muzeum Historii i Sztuki w Łodzi” podstemplowano pieczęcią „Dyrektor Muzeum Dr. Marian Minich.

Rok 1948

15 stycznia, czwartek. „Ketlarka, oraz siła buchalteryjna potrzebni Nawrot 32/3”.

Rok 1949

16 stycznia, niedziela. „Szuflarka wykwalifikowana potrzebna zaraz do pończoszarni. Zgłoszenia Nawrot 32/3”.

5 października, środa. „Sypialnia jasny orzech nowoczesna do sprzedania. Wiadomość, Nawrot 32-7”.

Rok 195o

22 stycznia, niedziela. „Pomocnica domowa umiejąca gotować potrzebna do lekarza. Referencje, Nawrot 32, m. 4”. Środa, 12 kwietnia. „Kroju modelowania najnowszym systemem wyuczają Kursy IPR. Zapisy Nawrot 32-2”. Czwartek, 7 września. „Kursy kroju nowoczesnego modelowania ubrań damskich, dziecięcych, bieliźniarstwa IPR Zapisy 9-18 Nawrot 32”. Piątek, 15 września.

Rok 1951

13 stycznia, sobota. „Pudla czarnego rasowego rocznego tresowanego sprzedam. Nawrot 32-4”.

Rok 1953

23 stycznia, piątek. „Reflektorem po Łodzi. Brunet, blondyn, rudy – opowieść śródmiejska. – Nawrot 32 m. 12. Gdy zadzwonisz i otworzą, zapytaj czy możesz być przyjęta – powiedziała mi pewna znajoma. Nie wierzą w karty i w duchy, ale tak z ciekawości poszłam. Mieszkanie 12 – to tu. Dzwonię… Drzwi otworzyły się, ale mały skurczony staruszek zagrodził mi drogę. Przypomniałam sobie polecenie mojej znajomej: żeby przekroczyć ten próg, trzeba powiedzieć „czy mogę być przyjęty”. Powiedziałam i zostałam wpuszczona bez słowa. Byłam wylękniona, zawstydzona, bo kilkanaście par oczu zwróciło się w moją stronę. Czekałam bardzo długo. Wreszcie – moja kolej. „Czy pani jest mężatką”?...spytała wróżka, gdy weszłam do kuchenki zastępującej „gabinet przyjęć”. - „Tak, odpowiedziałam. – Hm… musi pani mi pomóc”. Zaczęła rozkładać karty. – Dzieci pani ma? – Mam jedno dziecko… - Smutna pani, mąż panią rzucił, ale wróci, niech się pani nie zamartwia… O, tu jest brunet, który na panią leci, z mężem niech się pani nie schodzi, ma bardzo dziwny charakter i zamęczy panią do reszty. Kiedy od pani odszedł?... – Już siedem lat – odpowiedziałam nieprzytomnie. – Ma zamiar wrócić - kontynuowała dalej – ale mu przeszkodzi urzędowy blondyn. – Brunet – podpowiedziałam nieśmiało. – Niech pani nie przeszkadza, jest pani młoda, może być jeszcze brunet i blondyn i rudy, wyjdzie pani za człowieka o ciemnych oczach, syna wdowy, będzie pani miała jeszcze jedno dziecko – dodała na zakończenie. – I proszę dużo jeść, bo jest pani wątła… Wyszłam nieprzytomna, ubyło mi kilka złotych. Dowiedziałam się, że mój mąż, który zmarł przed siedmioma laty zdradził mnie niedawno, ale co najgorsze ma zamiar wrócić (na skutek amnestii w zaświatach). Dziwne, że wróżka nie rozłoży sobie kart i nie „przewidzi”, że wkrótce zjawi się „urzędowy blondyn”, brunet lub rudy i zakończy całą sprawę jak należy. J.H.”.

18 marca, środa. „Zamienię duży, słoneczny, ciepły pokój z balkonem i niekrępującą używalnością kuchni na mieszkanie 2-pokojowe z kuchnią. Piwkowski, Nawrot 32, II p.”.

Rok 1958

18 czerwca, środa. „Spółdzielnia Pracy Blacharskiej Łódź Nawrot nr 32 tel. 237-o8 prowadzi prace wchodzące w zakres robót blacharsko-dekarskich. Roboty wykonujemy z własnych materiałów szybko i terminowo”.

Rok 1959

Sklep Spółdzielni Pracy („Bieliźniarsko-Konfekcyjnej i Produkcji Różnej”) „Ogniwo”, tel. 3 75 94.

Boguszewski Edward, choroby kobiece, tel. 332o2. Golc Tadeusz, tel. 36212. Kant Hieronim, tel. 36215. Mechliński Franciszek, tel. 327o9.

Rok 196o

2 października, niedziela. „Nowoczesny krój ubrań damskich, dziecięcych opanujesz szybko pod gwarancją, opatentowanym wynalazkiem. Informacje Nawrot 32”.

Rok 1961

29 stycznia, niedziela. „Nowoczesny krój ubrań damskich, dziecięcych opanujesz szybko pod gwarancją, opatentowanym wynalazkiem. Informacje Nawrot 32”.

Rok 1964

22 sierpnia, sobota. „Sprężyny techniczne cylindryczne i stożkowe naciskowe, rozprężające i skrętne z uchwytami zwykłymi i angielskimi pojedynczymi i podwójnymi wykonuje z drutu stalowego Spółdzielnia Pracy „Metalotechnika” w Łodzi, ul. Nawrot 32. Fachowych informacji udziela Zakład Produkcji Sprężyn Sp-ni Pracy „Metalotechnika” Łódź, ul. Hutora 38, tel. 243-63. Uwaga! Spółdzielnia zakupi każdą ilość drutów sprężynowych. Zgłoszenia przyjmuje dział zaopatrzenia w Łodzi, ul. Nawrot 32, tel. 237-o8”.

Rok 1965

22 maja, sobota. „Poligraficzna Spółdzielnia Pracy zawiadamia Szan. Klientów, że po wprowadzeniu nowej metody elektrofoto-chemicznej (kserografia) druki o formacie A-4 (21 x 3o cm) i o formacie A-5 (21 x 15 cm) wykonujemy obecnie w ciągu 1o dniu. Ceny bardzo poważnie obniżone. Dotrzymanie powyższego terminu uwarunkowane jest dostarczeniem czytelnego wzoru (bez poprawek) na papierze, zaś rysunku na kalce. Rękopisy i inne formaty wykonujemy w terminie późniejszym. Zamówienia i wzory w egzempl. Prosimy składać: w biurze sp-ni przy ul. Piotrkowskiej 8o, tel. 31o-o9. Równocześnie przypominamy, że w ramach usług dla ludności wykonujemy powielanie prac dyplomowych, habilitacyjnych i magisterskich w oddziale przy ul. Nawrot 32, tel. 322-55. Przyjmujemy również zamówienia na druk i klejenie torebek”.

21 września, wtorek. „Sygnały. [...] Parzyste utrudnienia. Łódzkie Przedsiębiorstwo Handlu Opałem prowadzi system dostawy opału w dni parzyste. Pani I. Sz. z ul. Nawrot 32 ma takie warunki w pracy, że akurat w dni parzyste nie może być obecna w domu. Nie pomogły żadne prośby ani argumenty – dopiero wizyta w dyrekcji na drugim końcu Łodzi (ul. Nowotki 247), która zabrała cały dzień, zdolna była zmienić ten sakramentalny dogmat dostawy. Czy nie należałoby żądać od przedsiębiorstw usługowych większego szacunku dla czasu klienta? (Zys.)”.

Rok 1966

3 marca, czwartek. „Likwidacja zakładu usługowego. Zarząd Sp-ni Pracy „Metalotechnika” w Łodzi, ul. Nawrot 32 zawiadamia że z dniach 31.III.1966 r. likwiduje zakład usługowy – ślusarstwo ogólne – działający na zasadach zryczałtowanego rozrachunku w Łodzi, przy ul. Małopolskiej 1o. W związku z powyższym wzywa się: Zleceniodawców – aby w terminie do 15 marca 1966 r. odebrali przedmioty powierzone do naprawy w/w zakładowi, Wierzycieli – aby w terminie do 31 marca 1966 r. zgłosili swoje roszczenia do zarządu spółdzielni pod w/w adresem. Jednocześnie uprzedza się, że za skutki wynikłe z niezastosowania się do powyższego, spółdzielnia nie będzie ponosić odpowiedzialności”.

Rok 1967

12 marca, niedziela. „Wytnij! Zachowaj! Uwaga, prywatni posiadacze pojazdów mechanicznych! Spółdzielnia Pracy „Metalotechnika” Łódź, ul. Nawrot 32, tel. 381-36, 237-o8 poleca swoje usługi w zakładach przy ul. ul.: Gdańska 59, tel. 382-45 naprawa chłodnic Zaolziańska – pawilon 4o9 (Rondo Titowa) naprawa motocykli, motorowerów i skuterów wszelkich typów Janosika 161 (Sikawa) naprawa podwozi samochodów wszelkich typów i instalacji elektrycznej Suwalska 24, 438-78 bieżące, średnie i kapitalne remonty silników samochodowych wszelkich typów Nawrot 8o, tel. 346-o3 naprawa resorów Zajęcia 1 (róg ul. Warszawskiej i Wycieczkowej) naprawa i wykonawstwo przenośnych bagaży z blachy stalowej al. 1 Maja 3o, tel. 276-32 wszelkie prace z zakresu blacharstwa, lakiernictwa i elektrotechniki. Bliższych informacji udziela dział usług, tel. 357-29”.

Rok 1977

3o kwietnia, sobota. „Przetarg. ŁUPS Oddział „Technika” w Łodzi, ul. Nawrot 32 ogłasza przetarg nieograniczony na sprzedaż samochodów następujących marek: Marka Fiat 125 p, nr silnika 1o63935, nr podwozia 11oo72, rok. prod. 1971, stop. zuż. 75 proc. cena wywoławcza 34.256 zł. Marka Fiat 125 p., nr silnika 5136o, nr podwozia 1o4163, rok. prod. 1971, stop. zuż. 65 proc. cena wywoławcza 47.959. Marka Fiat 125 p, nr silnika o51o26, nr podwozia 1o4291, rok. prod. 1971, stop. zuż. 65 proc. cena wywoławcza 47.959. Marka Fiat 125 p, nr silnika -, nr podwozia 149184, rok. prod. 1972, stop. zuż. 6o proc. cena wywoławcza 54.81o zł. Marka W-wa 223, nr silnika 1o623o2, nr podwozia 12311o, rok. prod. 1964, stop. zuż. 75 proc. cena wywoławcza 22.5oo zł. Do przetargu mogą przystąpić jednostki gospodarki uspołecznionej i nieuspołecznionej oraz osoby fizyczne po wpłaceniu do kasy Oddziału „Technika” ŁUSP w Łodzi, ul. Nawrot 32, wadium w wysokości o proc. ceny wywoławczej najpóźniej do dnia poprzedzającego termin przetargu. Przetarg odbędzie się dnia 19 maja 1977 roku o godz. 13 na terenie SOS w Łodzi przy ul. Glinianej 3/5. Wymienione wyżej samochody oglądać można codziennie w godz. od 1o do 12 na terenie Stacji Obsługi Samochodów w Łodzi przy ul. Glinianej 3/5. Bliższych informacji udziela dział usług Oddziału „Technika” ŁUSP w Łodzi, ul. Nawrot 32, tel. 375-94. Przetarg odbędzie się na zasadach przetargu II, a podane ceny wywoławcze zostały obniżone o 25 proc. w stosunku do cen wywoławczych przetargu I. Zastrzegamy sobie prawo odstąpienia od przetargu jak również nie bierzemy odpowiedzialności za ukryte wady sprzedawanych pojazdów. Przetarg odbędzie się zgodnie z przepisami Zarz. Min. Komunikacji z dnia 14 kwietnia 1972 roku. Monitor Polski nr 26 z 1972 r.”.

29 listopada, poniedziałek. „Nowoczesny krój damski, dziecięcy opanujesz szybko wynalazkiem Mechlińskich, Nawrot 32”.


[1] Jacek Strzałkowski „Łódzki Klub Sportowy 19o9-2oo9. Sto lat istnienia w tym 85 kłamstwa”, Łódź 2oo9

[2] za: M.J. Kononowicz „Kilka imion miłości”, Łódź 1973

[3] (Wit) )” „Społeczeństwo Łodzi wyraża gorące oparcie dla kierownictwa KC PZPR i Władysława Gomułki”, „Dziennik Łódzki”, 21 marca 1968

Kolejne numery: