Ulica Nawrot

Pisał od roku 1998 Maciej Cholewiński

Ulica Nawrot

Numer 1a

Ciągi dalszy Nawrot 1 - dom trzypiętrowy z pourywanymi balkonami i perfumerią.

Rok 1898

2 listopada, środa. „Poleca się Szanownej Publiczności Nowo-otwarty Magazyn Towrów Galanteryjnych oraz garderoby damskiej i dziecinnej Aleksandry Minor przy ul. Nawrot 1a (2-gi dom przy ul. Piotrkowskiej). Przy magazynie znajduje się pracownia sukien, w której wykonywają się roboty jak z własnych, tak również i powierzonych materiałów. Tamże potrzebne zdolne staniczarki”. Czwartek, 1 grudnia. „Aleksandra Minor ulica Nawrot 1a Magazyn Towarów Galanteryjnych oraz garderoby damskiej i dziecinnej. Poleca w wielkim wyborze po cenach możliwie nizkich lecz stałych: Bieliznę męską i damską. Krawaty męskie i damskie. Spinki w wielkim wyborze. Chustki jedwabne. Perfumy i mydełka. Pudry. Jak również: Wyroby skórzane: portmonetki, paski damskie, torebki, portfele, rękawiczki”. Czwartek, 17 maja 19oo. „Potrzebne panny do szycia do pracowni A. Minor. Nawrot № 2 m. 16”.

Rok 19o5. Środa, 1 marca. „Gust. Mahler ulica Nawrot № 1a dawniej Gustaw Anweller poleca Brosze z foto-emalii, wykonywane z każdej fotografii; składane przyrządy do zapinania kołnierzy; oryginalne kieszonkowe przybory do pisania; maski i artykuły karnawałowe. Modne ramy, oprawy obrazów i wszelkiego rodzaju oprawy książek. Przybory do maszyn do szycia; oliwa, utensylia do robót laubzegowych. Podkładki, komplety marek pocztowych do albumów i t.p. i t.p.”. Firma w 19o3 roku mieściła się przy ul. Nawrot 24 – „Mahler G., skład papieru i towarów galanteryjnych. Mahler T. – introligatornia”.

24 maja, środa. „Zaraz do sprzedania sklep kolonialno-dystrybucyjny. Wiadomość ul. Nawrot nr. 1A w sklepie”.

Rok 19o6

„Dr. J. Grabowski spec. Chorób gardła, nosa i uszu przeniósł się na ulicę Nawrot № 1a m. 5, III-a brama od rogu ulicy Piotrkowskiej. Przyjmuje codziennie od godz. 4 do 7 wiecz., w niedziele i święta od 4 do 5 pop.” [patrz Nawrot 13 i Nawrot 16, może Nawrot 73-75?]

Rok 191o

1o lutego, czwartek. „Nauczyciel z patentem udziela korepetycyi i przysposabia do średnich zakładów naukowych. Dowiedzieć się: Nawrot 1a, w magazynie mód”.

24 sierpnia, środa. „Potrzebny uczeń do zakładu tapicerskiego, ul. Nawrot Nr. 1a”.

Rok 1911

17 maja, środa „Potrzebna podręczna do krawiecczyzny. Nawrot № 1a m. 1o, Kankowska”.

27 lipca, czwartek. „Potrzebni chłopcy do składu lamp gazowych. Nawrot № 1a S. Zalewski”.

24 października, wtorek. „Zakład fryzjerski w środku miasta z wyrobioną stała kljentelą odpowiedni punkt dla felczera, sprzedam z powodu wyjazdu. Wiadomość Nawrot Nr 1a, zakład fryzyerski”.

Rok 1912

2o marca, środa. „Lokal składający się z 4 – 5 sal, dotychczas zajmowany przez szkołę z oddzielnem podwórzem, od 1 lipca; również 2 pokoje z kuchnią od 1-go kwietnia przy ulicy Benedykta 56 są do wynajęcia. Dowiedzieć się u p. Neumark, Nawrot № 1a, I piętro”.

7 sierpnia, środa. „Potrzebna zdolna koszularka. Pralnia Jadwigi, Nawrot 1a”.

Rok 1913

15 września, poniedziałek. „Umeblowane pokoje do wynajęcia zaraz Nawrot 1a m. 23 II piętro”.

Rok 1915

24 czerwca czwartek. „(c) Z magazynu gorsetów Ernestyny Nowak przy ulicy Nawrot skradziono 15 paczek „Neosalcersanu” wartości 15o rb., następnie kilkadziesiąt arszynów towaru, zapasy koronek i innych przyborów, razem na sumę 3oo rb.” W roku 192o: pod „Gorsety” – Estera Nowak. W „Podręcznym Rejestrze Handlowym” z roku 1926 pod numerem 5oo4 figurowała w „Ernestyna Inselstein – Sprzedaż gorsetów. Łódź, Nawrot 1a. Istnieje od 1923 r. Intercyzę zawarła ze swym małżonkiem na wyłączność majątku i wspólność dorobku”. W niedziela, 1o marca 1929 – „Magazyn gorsetów „Ernestyna” [...] Najnowsza pracownia podług wzorów paryskich poleca: Paski najrozmaitszych form. Paski przed i popołogowe. Paski męskie, biustonosze najnowszych fasonów. Specjalność gorsolety, tworzące linję szczupłą i elastyczną. Wszystkie wyroby z najprzedniejszych materjałów paryskich i krajowych”. Niedziela, 19 kwietnia 1930 roku: „Paski - gorsety - corselette poleca Ernestyna”. W 1939 właścicielem lokalu był - C. Nowak.

Rok 1918

2o października, niedziela. „Potrzebna kobieta do służby z rekomendacją. Nawrot 1a m. 24”.

Rok 1919

7 lutego, piątek. „Student-polonista ma kilka godzin wolnych, Nawrot 1-a, m. 23, zastać 1-4”.

11 października, sobota. „Potrzebne uczennice do nauki sztucznych kwiatów”.

Rok 192o

„Taryfa posesji (domów i placów) Miasta Łodzi. Imię i nazwisko właściciela”: Sapir Berek i Czerna, małżeństwo.

Pod „Jubilerzy i złotnicy” - J. Eisman, również w 1927. [patrz Nawrot 1, rok 1929]

Pod „Manufaktura łącznie z garderobą, galanterią i innymi artykułami” – Henoch Lubiński. „Podręczny Rejestr Handlowy” w 1926: „2391. Henoch Lubiński i S-ka – Łódź, Karola 11. Właścicielami firmy są pp. Henoch Lubiński, Łódź, Nawrot № 1a, Chaskiel Plesner, Łódź, Nawrot 1a, Gerszon Müller, Warszawa, Nowogrodzka 8a. Weksle, żyra, zobowiązania pieniężne i prokury winne być podpisywane przez wspólnika Lubińskiego łącznie z jednym z pozostałych wspólników. Do podpisywania i odbioru korespondencji, upoważniony jest każdy ze wspólników samodzielnie. Intercyzę zawarli pp. Plesner i Müller ze swemi małżonkami na wyłączność majątku i wspólność dorobku”.

Pod „Kapelusze damskie i dziecięce” - Emilja Fiedler. Wtorek, 4 stycznia 1921: „Potrzebne uczennice do pracowni kapeluszu damskich ulica Nawrot № 1-a”. Poniedziałek 1 września 193o: „Potrzebna zdolna panna do prasowania kapeluszy”.

Pod „Sprzedaż lamp” - Józef Zalewski. W piątek, 2 czerwca 1922 - „Samowar niklowy (komplet) znanej fabryki okazyja do sprzedania. Obejrzeć można w składzie lamp p. Zalewskiego”.

Skład obuwia Ludwika Weinerta. Niedziela, 8 listopada. „Tylko 2 tygodnie. Wyprzedaż sezonowa po cenach znacznie zniżonych w magazynie obuwia L. Weinert. Tylko 2 tygodnie”. Sobota, 8 grudnia 1923. „Praktyczne podarunki gwiazdkowe!! Eleganckie obuwie męskie, damskie i dziecinne poleca po niskich cenach L. Weinert Nawrot 1-a”. Niedziela, 3 maja 1931: „Reperacje wszelkiego rodzaju obuwia wykonuje solidnie i szybko skład obuwia L. Weinert Nawrot 1a po następujących cenach: zelówki męskie zł. 4, obcasy męskie zł. 2, zelówki damskie zł. 3, obcasy damskie zł. 1. Za robotę szytą dolicza się zł. 1”.

Rzeźnik - Chaim Romanowicz. [patrz Nawrot 1].

Garderoba – Mojżesz Lajzerowicz.

Rok 1922

18 września, poniedziałek. „Powróciłam z zagranicy i przywiozłam nowość K. Zdybicka „Pracownia sukien i okryć damskich”. Nawrot 1a, II p. m. 24”. Rok 1924. Czwartek, 11 września – „Z. Zdybicka – powróciła – Wiedeńska Pracownia Sukien i Okryć Damskich. Uwaga: W miesiącu wrześniu zostanie otwarty jeden specjalny kurs kroju”. Sobota, 12 września 1925 – „Maison Mme Zdybicka Nawrot 1a. Wejście przez sień z ulicy. Podaje do wiadomości Sz.K., iż z dniem 12.IX b.r. przystępuje do mojego zakładu jako spólnik p. F. Zacharowski, długoletni współpracownik firm paryskich, a mianowicie: „Maison Ducée” Rue de la Paix, „Maison Bernard” Avenue de l’Opéra 34”, a ostatnio krojczy „Maison Behr” w Monte-Carlo. Pan Zacharowski obejmuje pod swoje kierownictwo dział okryć. Oznajmiamy, iż przyjmujemy wszelkie obstalunki na kostiumy, płaszcze i wszelkiego rodzaju futra, według modeli paryskich i żurnali. Siły dodatnie męskie, wykończenie pierwszorzędne systemem paryskim. Ceny dostępne. Obsługa w językach: polskim, niemieckim i francuskim”. Niedziela, 2o czerwca 1926 – „Pracownia sukien i okryć damskich K. Zdybicka [...] Udzielam jeszcze jeden kurs kroju i modelowania. System, angielski francuski, łatwy bez poprawek. Ceny przystępne. Abiturjentka akademji zagranicznej”. Czwartek, 24 czerwca - „Pensjonat w pobliżu lasu, okolica Łodzi, zł. 6 dziennie. Wiadomość ul. Nawrot 1-a, Zdybicka”. Niedziela, 5 września. „Sprzedam tremo, kredens, stół, łóżka, szafy i duże stoły krawieckie. Nawrot 1-a m. 24”.

Rok 1924

4 marca, wtorek. „Ci, którzy chcą potopić mieszkańców Łodzi. Za nie usuwanie śniegu i lodu z ulic miasta, pociągnięto do odpowiedzialności następujących właścicieli nieruchomości: [...] Berka Sapiro, Nawrot 1a”

Rok 1926

21 marca, niedziela. „Fortepian krótki czarny, zupełnie dobry, sprzedam. Nawrot 1a m . 29”.

18 września, sobota. „Kupię samochód nawet zepsuty lub remontowany”. W sobotę, 1o lipca w „Bezpłatnym Konkursie „Expressu Wieczornego” Natan Lutenberg wygrał 3 kilo mąki.

„Podręczny Rejestr Handlowy”: „3727. Moszek Lejzerowicz – Sprzedaż galanterji [...] istnieje od 189o r. Intercyzy nie zawarł”. Niedziela, 29 grudnia 1927 - „Przymusowe licytacje. Magistrat M. Łodzi – Wydział Podatkowy, niniejszem podaje do wiadomości, że w dniu 9 stycznia 193o r. między godz. 9-tą rano a 4-tą po południu odbędą się przymusowe licytacje ruchomości u niżej wymienionych osób za niewpłacone podatki: [...] 126. Lejzerowicz M., meble”. Wtorek, 21 października. Na 3o października wyznaczono przymusową licytację na rzecz podatku od lokalu – „[...] Lejzrowicz M., Nawrot 1a, garderoba”. Wtorek, 3o czerwca 1931. Na 1o lipca wyznaczono termin licytacji na poczet podatku lokalowego [...] 2o7. Lajzerowicz Moszek, Nawrot 1-a, garderoba, 2 stoliki nocne”.

Rok 1927

Siedziba Inspektora Szkolnego Okręgu Łódzkiego.

24 listopada, czwartek. „4 pożary w ciągu jednego dnia. [...] W dniu wczorajszym zanotowano cztery pożary [Sienkiewicza 63, Wólczańska 19, Andrzeja 31] W mieszkaniu Chaskiela Plesnera przy ulicy Nawrot 1a, wynikł pożar wskutek zbytniego rozgrzania pieca. Ogień ugasił 2-gi oddział straży ogniowej”.

Rok 1928

1o stycznia, środa. „Uchwalono: A. W sprawach objętych porządkiem dziennym. I. W sprawie wyborów członków Okręgowej Komisji Wyborczej Nr. 13 m. Łódź: desygnować w charakterze delegatów Rady Miejskiej: [...] na zastępców [członków] Stanisława Wojdana, biuralistę, zam. w Łodzi, Nawrot 1-a”.

Rok 1929

Biuro ogłoszeń „Reklamy Polskiej” tel. 2689 [?].

Mieszkanie Gileta Rabinowicza, tel. 13oo9.

Rok 193o

Lokatorem był F. Zigelberg, lekarz-dentysta.

28 lutego, piątek. „Talerz zupy”. Już przeszło setka biednych dzieci spożywa obiad u czytelników „Głosu Porannego”. Akcja „talerz zupy” stała się głośna w mieście. [...] Plon dnia wczorajszego. W dniu wczorajszym otrzymaliśmy nowe zgłoszenia osób, ofiarujących codzienni talerz zupy biednemu dziecku: [...] Lewartowicz, Nawrot 2 (numer nad bramą), I p. front”. Niedziela, 31 stycznia 1937: „ Zażydzenie adwokatury łódzkiej. Spis adwokatów i obrońców żydowskich w Łodzi. Wyciąć i zachować. Adwokatura łódzka opanowana jest w 8o proc. przez Żydów. Poniżej podajemy dokładny spis adwokatów żydowskich w Łodzi: [...] Spisy roku 1939: „Lewartowicz Zygmunt, kancelaria adwokacka tel. 22323” [patrz Nawrot 2].

2 kwietnia, czwartek. „W bramie domu otruł się mieszaniną alkoholu i jodyny 4o-letni Antoni Malinowski, zamieszkały Nawrot 54. Desperata przewieziono karetką Pogotowia Ratunkowego do szpitala przy Zborni Miejskiej. Przyczyną tragicznego wypadku był brak środków do życia” [patrz Nawrot 54]. Według innej relacji Malinowski był brukarzem, zaś jego stan „nie budził obaw”.

18 listopada, wtorek. Na 27 listopada wyznaczono do licytacji na poczet „Podatku lokalowego [...] 127. Keller z męża Kuljon C., Nawrot 1a, lustro”. Wtorek, 3o czerwca 1931. Na 1o lipca wyznaczono termin licytacji na poczet podatku lokalowego [...] 2o3. Kuljon Józef, Nawrot 1-a, lustro, kozetka”.

Rok 1932

Mleczarnia Izaaka Birmana.

Rok 1933

4 czerwca, niedziela. „Pensjonat. Willa Rotarskiej w Górkach Tworzyjańskich. Otwarta już od 1 czerwca r. b. pod kier. S. Ciesielskiej, 3 klm. od stacji Koluszki. Miejscowość malownicza, piaszczysta i górzysta, lasy, rzeka, plaża, łazienka, dancing, radjo, słoneczne i komfortowe pokoje. Wykwintna kuchnia, ceny kryzysowe (Konie na stację pensjonat wysyła gratis). Przyjmujemy i dzieci pod wzorową opiekę. Bliższych informacyj udziela p. K. Radzyńska, Łódź, Nawrot 1-a, m. 33, w godz. od 13 do 15 i od 18-21”.

Rok 1934

1o stycznia, środa i 2 grudnia, niedziela. „Choroby zwierząt [specjalność psy domowe] lekarz weterynaryjny Maksymiljan A. Reich. Nawrot 1a, II p.”; rok później, we czwartek, 4 lipca Maksymiljan A. Reich ogłaszał - „Choroby zwierząt [specjalizacja psy domowe], szczepienie i strzyżenie psów. Czynne w godzinach 9-1 i 4-7 codziennie. Ceny lecznicowe”. Tel. 17577.

31 marca, sobota. „Helena Lewenstein po długoletniej pracy w Paryżu i kilkuletniej samodzielnej pracy w firmie R. Syrkis otworzyła Salon Mód przy ulicy Nawrot 1a. Polecam ostatnie modele Domów paryskich”. Niedziela, 17 marca 1935 – „Lewensteinówna, Nawrot 1a tel. 14o-86 – zawiadamia, iż najnowsze modele kapeluszy paryskich już nadeszły. Ceny b. przystępne”. W spisach roku 1939 figurowała Lewensztajówna Helena „Salon Mód” tel. 14o86 [siostra Lewinsztajn Marii?].

25 września, wtorek. „Do akt Nr. Km 1318/34 r. Obwieszczenie. Komornik Sądu Grodzkiego w Łodzi rew. III-go Wacław Koszelik [...] ogłasza, że w dniu 28 września 1934 r. o godz. 11 w Łodzi przy ul. Nawrot 1a odbędzie się publiczna licytacja ruchomości, a mianowicie: urządzenie sklepowe, waga stołowa 1o kg. z talerzami, 5 skrzynek lakieru oraz różne towary farbiarsko-malarskie, oszacowanych na łączą sumę 21o3 gr. 2o, które można oglądać w dniu licytacji w miejscu sprzedaży w czasie wyżej oznaczonym. Łódź, dn. 2o września 1934 r. Komornik: (-) Wacław Koszelik. Sprawa firmy „Este”, Ajentura Komisowa Handlowa p-ko firmie „K. Wissner i E. Michałowicz”. [patrz Nawrot 11] Rok 1935. Niedziela, 14 kwietnia. „2 place zalesione, 2 minuty od stacji Marysin (Ruda Pabjanicka) do sprzedania. Wiadomość: Skład farb”.

25 listopada, niedziela. „24-letnia bezrobotna ekspedientka Wiesława Zawadzka [lub Zawadzik] napiła się kwasu solnego i w stanie poważnym odwieziono ją do szpitala na Radogoszczu. Desperatka przybyła przed kilkoma tygodniami z prowincji i szukała bezskutecznie pracy”. Truciznę zażyła w parku im. Księcia Poniatowskiego”.

Rok 1936

31 maja, niedziela. „Potrzebna zdolna wykwalifikowana do pracowni sukien Tajtelbaumowa. Nawrot 1a”. W spisach roku 1939 figurowali: Tajtelbaum Abram, kupiec, tel. 21689 i Rochna - krawcowa. W ich mieszkaniu - zakład krawiecki.

8 września, wtorek. „Żywa pochodnia. Straszny wybuch denaturatu przy ul. Nawrot. Wczoraj w godzinach wieczornych dom przy ul. Nawrot 1a stał się terenem strasznego wypadku. Lokaytorka tego domu 31-letnia T. Goldwasserowa w czasie dolewanie do maszynki spirytusowej denaturatu spowodowała wybuch. Nieszczęśliwa kobieta momentalnie stanęła w płomieniach. Zaalarmowani rozpaczliwymi krzykami domownicy, ugasili płomienie na nieszczęśliwej kobiecie przy pomocy kobiet. Jednocześnie zaalarmowano prywatne pogotowie lekarskie (12-333), którego lekarz stwierdził u Goldwasserowej oparzenia I, II i III stopnia niemal całego ciała. Po nałożeniu prowizorycznych opatrunków Goldwassewrowa została w stanie b. groźnym odwieziona do szpitala im. Poznańskich”.

Rok 1937

7 lutego, niedziela. „Maszyny do pisania i liczenia reperuje najlepiej i najtaniej zakład mechaniczny A. Bluszke i R. Braun ul. Nawrot 1a, II wejście sklep, telefon 137-54. Długoletni pracownicy f-my Adolf Goldberg. Przyjmujemy przepisywania na maszynie. Uwaga! Wytwórnia Fontan elektrycznych i akwariów po bardzo przystępnych cenach”. Niedziela, 26 marca 1939 - „Maszyny do pisania, liczenia i kasy kontrolne „National” reperował pod gwarancją A. Bluszke i R. Braun. Tel. 13754. [W spisach 1939 - Braun Ryszard, zegarmistrz]. Niedziela, 13 stycznia 194o. „Die hervorragenden Ideal u. Erika Schreibmaschinen liefert Alex Bluschke Lodsch, Nawrot-Str. 1a Fernruf 137-54”. Niedziela, 1 marca 1941. „Schreib- Und Rechenmaschinen Alex Bluschke, Litzmannstadt, Horst-Wessel Straße 1a Rachmännische Reparturwerkstatt 137-54”.

13 lutego, sobota. „ 3 pożary w Łodzi. We wszystkich wypadkach przyczyną była wadliwa budowa przewodów kominowych . [...] Trzeci wypadek pożaru miał miejsce w domu przy ul. Nawrot 1a, wskutek wadliwej budowy przewodu kominowego zapaliły się sadze. Lokatorzy domu sami płomienie ugasili”. Pozostałe pożary miały miejsce przy ul. Gdańskiej 57 „w domu małżonków Salomonowicz” (interweniował VI pluton straży) oraz przy ul. Polnej 11 „w domu Andrzeja Lewandowskiego”. Tam „ogień szybko się rozszerzał i przenikał do mieszkania lokatora Andrzeja Chojnackiego”. Ten pożar ugasił pluton II.

25 sierpnia, środa. „Złodzieje przed sądem [...] Służąca ukradła 4 tys. zł. [...] 58-letnia Chana Bujna, służąca Berka Sapira, właściciel domu, przy ul. Nawrot 1a w maju r.b. skradła mu 4.ooo zł. w gotówce, po czym zbiegła. Bujną zatrzymano kilka dni później i odebrano jej pozostałe 3.6oo zł. Wczoraj zasiadła na ławie oskarżonych, a Sąd Okręgowy w Łodzi skazał ją na 8 miesięcy więzienia”.

25 sierpnia, czwartek. „Nowa 5-lampowa holenderska superheterodyna tanio okazyjnie do nabycia. Obejrzeć: Nawrot 1-a, m. 27 od godz. 1o pp.”.

1o października, niedziela. „Elegancki dwuokienny pokój z używalnością pokój z używalnością telefonu i łazienki dla dwuch panów ew. dla bezdzietnego małżeństwa natychmiast do wynajęcia. Nawrot 1a, m. 24, tel. 167-76”.

24 grudnia, piątek. „Łódź w Ilustracji” dodatek niedzielny do „Kurjera Łódzkiego”: „Cukiernie Józef Piątkowski. Plac Wolności – Centrala. Róg Moniuszki i Piotrkowskiej. Róg Nawrot i Piotrkowskiej. Zdjęcia nasze przedstawiają sale cukierni przy ul. Nawrot po przebudowie wnętrz i gruntownym remoncie. Zdjęcia (od góry): instalacje wentylacyjne, chłodnicze i grzejne w podziemiach cukierni – oraz wyciąg biegnący na zewnątrz elewacji budynku. Życie towarzyskie południowej dzielnicy naszego miasta ogniskuje się w cukierni przy zbiegu ul. Nawrot i Piotrkowskiej. W tradycję weszły spotkania i długie gawędy na rogu – u „Piątka”, przeszkodą był jedynie brak stolików w pewnych porach dnia, mimo obszernego lokalu. Pragnąc tę niedogodność usunąć, zarząd cukierni przeprowadził gruntowną przebudowę, przebijając ściany do sąsiedniego sklepu. Nie mały efekt wywiera nowoczesne oświetlenie sal, za pomocą celowo skomponowanych żyrandoli i wygodne, przystosowane do potrzeb, umeblowanie. Specjalny jednak nacisk położono na odpowiednie wentylowanie i ogrzewanie sal, na sposób amerykański. W podziemiach cukierni oszalowanych betonem, zainstalowano urządzenie wentylacyjne przez specjalny wirnik, który wciąga świeże powietrze z zewnątrz, z wysokości ok. 25 m. Powietrze to przepływa przez specjalne filtry, przewody rurowe, kanały w ścianach i wtłaczane jest przez kratki pod sufitem do sal. Zgęszczone powietrze z sal za pomocą specjalnego wirnika wyciągowego wypychane jest kanałami na zewnątrz. W zimie świeże powietrze jest nagrzewane, w lecie zaś ochładzane do pożądanej temperatury w odpowiednio skonstruowanych aparatach, przyczym wymianę powietrza w salach reguluje się dowolnie, za pomocą przycisku elektrycznego, umieszczonego w bufecie. Ponadto cukiernia wyposażona jest w najnowsze zdobycze techniki np. automaty chłodnicze „Rotofrigor” wytwarzając lód w blokach i kulkach konserwatory, w których można osiągnąć temperaturę do -2o st. C., zelektryfikowane aparaty do wytwarzania kremów i tp. Przebudowa i wyposażenie techniczne cukierni przy ul. Nawrot stanowi zupełny przewrót w tej dziedzinie i stawia zakład na poziomie przodujących lokalów największych stolic europejskich. Zdjęcia nasze przedstawiają wnętrza sal i urządzeń technicznych w podziemiach cukierni na rogu Nawrot”.

Mieszkali: Babad Fajga, lekarz-dentysta, tel. 2o5-22; Babad Tadeusz, lekarz-dentysta, tel. 2o5-22; Blumsztajn Chaim, talmudysta; Cichomska Eleonora Katarzyna, biuralistka; Goldberg Moszek, kupiec [patrz Nawrot 14]; Stefański Aleksander, ślusarz; Winawer Natan, tel. 1o948; Woźnica Juda, kupiec, tel. 18o63.

Rok 1938

3 lipca, niedziela. „Zakład fryzjerski damsko- męski, klientela wyrobiona, aparat, tanio sprzedam. Nawrot 1a, mieszkania 29”.

18 grudnia, niedziela. „Radioaparat sprzedam okazyjnie, Philips zupełnie nowy, superheterodyna 7 obwodowa, 4 lampy, nowoczesny model. Cena zł. 45o, sprzedam za 35o. Mieszkania 1o, g. 8-1o rano”.

Rok 1939

Mieszkali: Joskowicz Icek M., tel. 16776; Kostyrka Tadeusz, inżynier Strażackiego Biura Technicznego tel. 23344; Proppe Oskar, Pracownia i sprzedaż obuwia, tel. 23251; Wajsblatt Chaja, Skład spożywczy, tel. 23221. W spisie mieszkańców Łodzi figurowali: Baumgarten Dawid, biuralista; Celmajster Mariem, kupiec i Mordka, kupiec; Goldwaser Dawid, biuralista; Goldwaser Izaak, księgowy; Joskowicz Tadeusz, biuralista; Kronenberg Moszek, kupiec; Krymołowski Chil, stolarz; Lewin Ilia, urzędniczka; Lewinsztajn Maria, modystka; Lubińska Chaja, biuralistka i Józef - urzędnik; Mogieliński Roman, ekspedient; Rathaus Raiza, kosmetyczka; Rabinowicz Hiel; Różycki Abram, introligator; Syrek Janina, pielęgniarka; Warthafitg Jakób, dziennikarz, tel. 11819.

W spisie branż figuruje ponadto: „Koloryt” Sp. Zoo - skład farb. Urząd Skarbowy w Łodzi wystawił mu w czerwcu 1939 nakaz płatniczy na państwowy podatek dochodowy na rok 1934, 1935, 1936, 1937, 1938 [„nr rej. b. 37o8”]

Pod „Krawieckimi dodatkami” figurowała Gute Rutner, a pod „Sprzedaż artykułów gospodarstwa domowego” - Milard Szymon, tel. 193o7.

Rok 1941

1 marca, niedzela. „Telephon. Fachgeschäft für vollautomatische Haustelephon Einrichtungen sowie Reparturen Und Wartung G. Jendryssek, Litzmannstadt, Horst-Wessel Str. 2 Ruf 133-02”.

Rok 1945

25 sierpnia, sobota. „Dr Janina Rozińska-Sobierańska z Warszawy, choroby kobiece i położnictwo, przyjmuje 4-6, Nawro 1a”.

3 października, środa. „Magle sprzedam, Łódź, Nawrot 1a, Józefa Padyk”.

Rok 1946

„Kontrolny spis uprawnionych do głosowania w Głosowaniu Ludowym”: Plichta Jan (ur. 21.6.1918, student, zameldowany 25.5.1945), Pindras Apolinary (ur. 1.5.19o8, muzyk, zameldowany 5.11.1945), Pindras Jadwiga (ur. 25.11.1913, przy mężu, zameldowana 5.11.1945), Pigoń Adam (ur. 19.12.1893, robotnik, zameldowany 11.3.1941), Pigoń Aleksandra (ur. 1o.12.19oo , przy mężu, zameldowana 5.12.11941), Pindras Longin (ur. 5.11.19o6, muzyk, zameldowany 12.6.1945), Pawlak Henryka (ur. 3.3.1925, sprzedawczyni, zameldowana 19.3.1945), Przybyła Stefan (ur. 16.1..1893, robotnik, zameldowany 1.4.1945), Przybyła Bronisława (ur. 24.4.1893, przy mężu, zameldowana 1.4.1945), Rajkiewicz Daniela (ur. 28.12.1916, urzędniczka, zameldowana 14.2.1945), Rój Franciszek (ur. 21.1o.1895, przemysłowiec, zameldowany 16.1.1945), Rusinowicz Zbigniew (ur.. 3.3.1922, student, zameldowany 12.2.1946), Rutkowska Aleksandra (ur. 5.5.1882, krawcowa, zameldowana 14.5.1918), Rypczyński Aleksander (ur. 16.12.1916, robotnik, zameldowany 12.3.1945), Rypczyńska Stanisława (ur. 4.5.1915, przy mężu, zameldowana 12.3.1945), Samborski Władysław (ur. 23.8.1897, aptekarz, zameldowany 16.1.1945), Samborska Lucyna (ur. 28.6.1894, aptekarka, zameldowana 16.1.1945), Samborska Anna (ur. 23.1o.1924, studentka, zameldowana 16.1.1945), Szlaszewski Henryk (ur. 17.3.1896, przemysłowiec, zameldowany 8.1o.1945), Sobierański Stanisław (ur. 4.6.1899, „doktór”, zameldowany 17.3.1945), Sobierańska Janina (ur. 27.6.1899, „doktór”, zameldowana 8.2.1946), Szymański Zbigniew (ur. 17.9.19oo, kupiec, zameldowany 15.5.1945), Szymańska Maria (ur. 1.12.19o2, przy mężu, zameldowana 12.5.1945), Szpiler Anna (ur. 2o.12.1919, bez pracy, zameldowana 23.4.1945), Starzyński Cezary (ur. 2o.1.1913, robotnik, zameldowany 1.1o.1945), Starzyńska Kaźmiera (ur. 5.1.192o, kupcowa, zameldowana19.3.1945), Klimerek Józefa (ur. 18.3.192o, robotnica, zameldowana 1.1.1941), Klimerek Józef (ur. 16.4.1895, robotnik, zameldowany 22.4.1945), Kocieba Helena (ur. 18.8.1911, robotnica, zameldowana 25.5.1945), Kaszuba Zenon (ur. 1.6.1922, student, zameldowany 25.5.1945), Kuras Zygmunt (ur. 2o.9.1919, piekarz, zameldowany 12.3.1945), Lubiński Juda (ur. 26.1o.1889, urzędnik, zameldowany 19.5.1945), „Lubiński Haia” (ur. 28.6.1898, urzędniczka, zameldowana 19.5.1945), Łabęcka Antonina (ur. 5.1o.1896, bez pracy, zameldowana 1.2.1934), Łuczyńska Stanisława (ur. 5.6.1924, robotnica, zameldowana 1.2.1934), Łoch Helena (ur. 25.1.1922, robotnica, zameldowana 1.1o.1945), Morawski Józef (ur. 13.3.1898, krawiec, zameldowany 23.5.1945), Morawska Paulina (ur. 15.4.1898, przy mężu, zameldowana 23.5.1945), Majda Michalina (ur. 28.9.191o, bez pracy, zameldowana 27.12.1945), Miłasiewicz Wacław (ur. 24.6.1919, student, zameldowany 22.8.1946), Miłasiewicz Irena (ur. 25.4.192o, studentka, zameldowana 26.11.1946), Matuszewski Stefan (ur. 13.6.19o8, robotnik, zameldowany 2.1.1946), Matuszewska Klara (ur. 2o.9.1922, robotnica, zameldowana 21.1.1946), Muczyński Ryszard (ur. 14.6.1919, robotnik, zameldowany 21.4.1946), Mogiliński Roman (ur. 4.11.1913, „Urząd Śledczy”, zameldowany 1.2.1935), Michalski Zygmunt (ur. 6.9.1923, bez pracy, zameldowany 22.8.1945), Naguszewicz „Ełgenia” (ur. 6.3.19o4, robotnica, zameldowana 28.12.1945), Nasiwkiewicz Irena (ur. 1.5.1924, studentka, zameldowana 3.12.1945), Osowski Marjan (ur. 12.7.19o6, kupiec, zameldowany 12.9.194o), Osowska Maria (ur. 27.1.1916, przy mężu, zameldowana 12.9.194o), Stasiak Maria (ur. 3o.11.1894, bez pracy, zameldowana 27.5.1949), Stefańska Antonina (ur. 18.12.1887, robotnica, zameldowana 27.12.1914), Sajkowski Stanisław (ur. 1o.3.19o1, robotnica, zameldowana 4.12.1945), Wąsowicz Genowefa (ur. 14.1899, fotografistka, zameldowana 3o.7.1945), Wąsowicz Walentyna (ur. 19.4.191o, bez pracy, zameldowana 3o.7.1945), Wąsowicz Ludwika (ur. 187o, bez pracy, zameldowana 3o.7.1945), Woźniak Stanisława (ur. 3.5.19o8, przy mężu, zameldowana 15.2.1945), Wołk Majer (ur. 13.5.1922, kupiec, zameldowany 23.4.1945), Wiśniewska Janina (ur. 1o.9.19o6, sprzedawczyni, zameldowana 21.1.1943), Włodarczyk Jadwiga (ur. 15.6.1921, robotnica, zameldowana 18.9.1945), Wasiluk Adela (ur. 8.1o.19o6, robotnica, zameldowana 12.2.1942), Włodarczyk Janina (ur. 15.9.191o, robotnica, zameldowana 1.2.1945), Zaorska Maria (ur. 3o.6.1883, bez pracy, zameldowana 12.2.1945), „Gurtat Wawżyniec”, ur. 2o.6.1895, „szczotkasz”, zameldowany 27.5.1945), Kozowski Szlama (ur. 21.11.192o, technik dentysta, zameldowany 27.11.1945), Mikulska Stefania (ur. 24.9.1913, pomoc domowa, zameldowana 9.3.1945), Noga Weronika (ur. 13.1.1882, emerytka, zameldowana 17.11.1931).

Rok 1947

24 grudnia, środa. „Wesołych Świąt życzy swoim Klientom Zakład Kuśnierski K. Fidała Łódź, ul. Nawrot 1a Telefon 131-o4”. W 1959 – „Fidała Kazimierz, zakł. kuśn.”, tel. 331o4”.

Rok 1948

24 grudnia, piątek. „Życzenia Wesołych Świąt oraz pomyślnego Nowego 1949 Roku swoim Klientom składa zakład kuśnierski Fidała Kazimierz, Łódź, ul. Nawrot 1a”.

5 lutego, czwartek. „Wytwórnia szczotek i pędzli poleca własne wyroby oraz kupuje szczecinę i włos adres: Wawrzyniec Gortat Łódź, ul. Nawrot Nr 1a”. Czwartek, 18 sierpnia. „Pocztowcy dziękują. Komitet Wykonawczy Głównego Wyścigu Kolarskiego Listonoszów i Pracowników Pocztowej Służby Gazetowej bardzo serdecznie dziękują: Ob. Prezydentowi m. Łodzi za ofiarowanie nagrody w postaci roweru turystycznego z pamiątkową dedykacją. Ob. Przewodniczącemu Miejskiej Rady Narodowej w Łodzi za ofiarowanie papierośnicy srebrnej. Komitet jednocześnie serdecznie dziękuje [...] za ofiarowane nagrody następującym Firmom: W. Gortat, Nawrot 1a”.

Rok 1949

1o czerwca, piątek. „Wykaz nagród ofiarowanych zwycięzcom wyścigu kolarskiego o puchary przechodnie „Dziennika Łódzkiego” i Zw. KS „Ogniwo” przedstawia się następująco: „[...] 33) Zakład fotograficzny Mikołaj Sawczyk Nawrot 1 (zobowiązuje się wykonać portret mistrza wyścigu rozmiar 18 x 24 cm)”.

Rok 195o

7 czerwca, środa. „Wykaz nagród [fundowanych w „wyścigu kolarskim o nagrody przechodnie „Dziennika Łódzkiego i ZS „Ogniowo”] [...] „Foto” – Sawczuk, Nawrot 1 – wykona dla największego pechowca 1 fotos o rozmiarach 18 x 24 cm”.

Rok 1952

3 lutego, niedziela. „Zgubiono kartę meldunkową nr 16933 Regina Rybczyńska, Nawrot 1a”.

Rok 1952

14 września, niedziela. „Spółdzielnia Pracy Krawieckiej im. J. Lewartowskiego Łódź, ul. Próchnika 16, tel. 137-oo prowadzi punkty usługowe [...] 12) Nawrot 1a, tel. 242-13 [...] Wymienione punkty wykonują z własnych i powierzonych materiałów garderobę damską, męską i dziecięcą, bieliznę haft oraz przyjmują odzież do reparacji i do artystycznego cerowania” oraz „Używane futra, błamy, kołnierze skupuje Spółdzielnia „Futro” Łódź, ul. Nawrot 1a”.

Rok 1959

„Miejskie Pralnie i Farbiarnie w Łodzi, ul. Cz. Hutora 34-a, tel. 323o8, 34934 przyjmują wszelką garderobę do czyszczenia chemicznego, bieliznę do prania oraz przędzę i tkaniny do farbowania. Gwarantujemy szybkie i fachowe wykonanie usług przy użyciu najnowocześniejszych importowanych maszyn i urządzeń. Zamówienia przyjmują następujące Punkty Usługowe: [...] Normalne – w terminach kilkunastodniowych w Śródmieściu [...] ul. Nawrot 1-a, tel. 2-31-58 – garderobę, bieliznę, farbowanie”.

Zakład Usług Krawieckich nr 12, tel. 2 42 13.

Dębowski Ryszard, tel. 3o954. Niezgodziński Edward, magister inżynier, tel. 24613. Sobierański Stanisław, „dr med.”, tel. 21467. Starzyński Cezary, tel. 26249. Szlaszewski Henryk, tel. 32448. Włodarczyk Eugeniusz, tel. 3o148. Woźniak Bolesław, tel. 38115.

Rok 196o

29 października, sobota. „Filmy z kamer AK8 „Admira” wywołuje „Foto”, Nawrot 1”.

Rok 1963

9 maja, czwartek. „Fryzjer Ryszard z Nowotki 35 pracuje obecnie Nawrot 1, tel. 3o2-85”.

Rok 1966

9 kwietnia, sobota. „Resztki tkanin okazyjna sprzedaż w sklepie PSS ul. Nawrot 1a zaopatruje – Wojewódzka Hurtownia Tekstylna”.

Rok 197o

5 kwietnia, niedziela. „Pomoc do 3-letniego dziecka potrzebna. Dębowski, Nawrot 1a m. 2, tel. 639-54”.

Kolejne numery: