Ulica Nawrot

Pisał od roku 1998 Maciej Cholewiński

Ulica Nawrot

Numer 30

Pilastry z herosów dźwigających kamienne belki. Jeden z kilku domów solidnych, mieszczańskich, bez fantazji. Gdyby nie ci herosi.

Rok 1898

1o września, sobota. „Komisya budowlana łódzka wraz z inżynierem gubernialnym p. Nowickim z Piotrkowa, przyjmowała wczoraj następujące nowe budynki fabryczne: tkalnia mechaniczna Ottona Starke, przy ul. Nawrot Nr. 3o; stolarnia Rosenthala i Hitschberga, przy ul. Składowj Nr. 15; tkalnia mechaniczna Juliusza Lange, przy ul. Wólczańskiej Nr. 49; przędzalnia Gustawa Stenzla, przy ulicy Średniej Nr 6o i tkalnia i przędzalnia Ottona Jana Schulza przy ul. Zawadzkiej Nr 16”.

Rok 19o5

23 maja, wtorek. „Praca w fabrykach. Dzisiaj znowu w kilku fabrykach robotnicy zastrejkowali [...] W obrębie drugiego cyrkułu policyjnego zastrejkowało dzisiaj ogółem 3o7 robotników, w czterech fabrykach; zaś w obrębie 1 go cyrkułu wszystkie fabryki są czynne. Przystąpili dziś do pracy robotnicy następujących fabryk: Birnbauma (Mikołajewska 3); L. Tietzena (Łąkowa 1); Ottona Starke (Nawrot 3o); Gutfrieda Steigerta (Nowo-Spacerowa 48); Chaima Wiślickiego [Długa 138; patrz Nawrot 38a]; wreszcie Rozenthala (Karola 11), tylko w połowie w tej ostatniej fabryce”.

Rok 19o8

3 kwietnia, piątek. „Z fabryk. Jak donosi „Jedność”, w wielu fabrykach łódzkich znów wprowadzono zmiany, dotyczące zmiany czasu roboczego lub pracy zarobkowej, niektóre z powodu zastoju w przemyśle postanowiono zamknąć na czas nieograniczony. [...] W fabryce Ottona Starka (Nawrot 3o) zawiadomiono robotników, że od dn. 12 b.m. zredukowaną będzie płaca o 2 i 2½ kop. od 1ooo wątków”.

Rok 1913

12 marca, środa. „(a) Likwidacja firmy. Egzystująca od lat 7 firma „M. Goldberg i S-ka” ul. Nawrot nr. 3o prowadząca handel wełnianemi chstkami fantazyjnemi zotanie zlikwidowana z powodu zgonu założyciela Hilarego Litauera i ogólnego zastoju w interesach”.

Rok 1916

6 października, piątek. „Ogłoszenie. Następujących 4o kooperatyw wzgl. kupców jest upoważnionych do zakupu i wwozu kartofli do Łodzi za kwitami wwozowemi w powiecie Łódzkim, Łaskim, Brzezińskim i Łęczyckim na południ od linji demarkacyjnej i Tureckim – na wschód od linji demarkacyjnej: [...] 7. „Deutsche Slbsthilfe”, Nawrot 3o [...] Łódź, dn. 4 października 1916 r. Cesarsko-Niemiecki Prezydent Policji w zast. Von Brenevitz”.

Rok 1919

17 stycznia, piątek. „Zebrania. W nadchodzącą sobotę 18 bm. w lokalu fabrycznym przy ul. Nawrot Nr. 3o odbędzie się o godz. 1o-ej rano zebranie robotników fabryki Rabinowicza”.

Rok 192o

„Taryfa posesji (domów i placów) Miasta Łodzi. Imię i nazwisko właściciela”: Stark Otto.

12 stycznia, poniedziałek: „Śp. Otto Starke po długich i ciężkich cierpieniach zasnął w Bogu dnia 11 stycznia r.b., o godz. 5 rano, przeżywszy lat 7o. Wyprowadzenie drogich nam zwłok nastąpi dnia 13 stycznia r.b. o g. 2 po południu z domu żałoby przy ulicy Nawrot № 3o na stary cmentarz ewangelicki. Na smutny ten obrząd zapraszają w głębokim smutku żona i dzieci”.

Skład, wyrób trepów drewnianych i pantofli Joachima Germana.

Siedziba „Stowarzyszenia współdzielczego „Niemiecka Samopomoc” („Kooperatywa Samodzielna”), „ilość kons. 1oo37, ilość. czł. 2662”.

29 października, piątek. „Krzesła dla chorych do przestawiania w dobrym stanie do sprzedania. Obejrzeć codziennie od 1o-12 ej Nawrot № 3o”.

Rok 1921

13 sierpnia, sobota. „Zamachy samobójcze. (k) Fala samobójstw w Łodzi dosięgła niesłychanej wysokości. [...] Przy ul. Nawrot pod Nr. 3o usiłował pozbawić się życia przez powieszenie w stajni stróż nocny fabryki Szycht i Kalert, Józef Derlikowski, zamieszkały przy ulicy Kilińskiego pod Nr. 189. Zamach w porę zauważono i nieprzytomnego wisielca przewieziono XX karetką pogotowia do kliniki prywatnej dra Watena [?] w stanie ciężkim”.

Rok 1925

23września, środa. „[...] II Urząd Skarbowy podatków i opłat skarbowych w Łodzi podaje niniejszym do ogólnej wiadomości, że na pokrycie zaległych podatków i opłat skarbowych odbędą się publiczne licytacje u niżej wyszczególnionych dłużników: dnia 29-go września 1925 roku między godz. 1o rano a 4 po poł. [...] 17. Robert Haman, Nawrot 3o, 2 krosna [...] Zasekwestrowane ruchomości są do obejrzenia w dniu sprzedaży u wymienionych dłużników na miejscu licytacji. Kierownik Urzędu: Podmunicki”. Rok 1927. Tkalnia Roberta Hamana. W piątek 12 października 1928 ogłoszono, że 23 października na licytacji z tytułu niezapłaconych wystawi się należące do niego rower i wagę. Na 18 grudnia wyznaczono licytację na poczet „podatku od zbytku mieszkaniowego [...] 144. Haman R. Nawrot 26 [!], meble”. Środa, 1 marca 1933 – „Do akt Nr. 93 1931 r. Ogłoszenie. Komornik Sądu Grodzkiego w Łodzi rewiru 4, zamieszkały w Łodzi, przy ul. Traugutta 1o na zasadzie art. 1o3o U.P.C. ogłasza, że w dniu 9 marca 1933 r. od godz. 1o rano w Łodzi przy ul. Nawrot Nr. 3o, odbędzie się sprzedaż z przetargu publicznego ruchomości należących do Roberta Hamana i składających się z 2 motorów elektrycznych i 9 warsztatów tkackich mechanicznych, oszacowanych na sumę zł. 2.3oo. Łódź, dnia 27 stycznia 1933 r. Komornik Stefan Zajkowski”.

24 września, czwartek. II Urząd Skarbowy podatków i opłat w Łodzi zarządził, że 30 września odbędzie się publiczna licytacja, „między godz. 1o rano a 4 po południu: [...] 8) Herszkowicz i Lipnowski, Nawrot 3o; 29 warsztatów szerokich angielskich”. We czwartek, 1 czerwca 1933 - „Do akt. Nr. Km. 977 1933 r. Obwieszczenie. Komornik Sądu Grodzkiego w Łodzi, 4-go rewiru, Stefan Zajkowski, zamieszkały przy ul. Traugutta Nr. 1o, na zasadzie art. 6o2 K.P.C. obwieszcza, że w dniu 14 czerwca 1933 r. od godz. 11 odbędzie się licytacja publiczna ruchomości należących do firmy „Herszkowicz i Lipnowski” w ich lokalu w Łodzi, przy ul. Nawrot 3o, składających się z 2o warsztatów tkackich oszacowanych na łączną sumę 4,ooo zł., które można oglądać w dniu licytacji w miejscu sprzedaży, w czasie wyżej oznaczonym. Łódź, dnia 24 maja 1933 r. Komornik: Zajkowski”. W sobotę, 2 grudnia – „[…] publiczna licytacja ruchomości składających się z 45 warsztatów tkackich, 4 treibmaszym, 3 szpulmaszyn, 2 motorów elektrycznych i 2 snowadeł oszacowanych na sumę zł. 12.55o […]”.

Rok 1926

1o sierpnia, wtorek. „Kamień na ul. Nawrot 19 czyha na życie ludzkie . Powracając wieczorem do domu, 3o-letni agent Stanisław Berkowski zamieszkały przy Nawrot 3o potknął się o kamienie leżące na chodniku i upadł na ziemię. Berkowski doznał ciężkich uszkodzeń cielesnych. Zawezwany lekarz udzielił mu pomocy”. Poniedziałek, 22 sierpnia 1932. „ Łodzianin okradziony w pociągu. Złodzieje skradli mu 4 tys. złotych (a) W pociągu osobowym na szlaku Koluszki – Rokiciny, został okradziony przez nieznanych specjalistów doliniarzy Stanisław Berkowski, zamieszkały przy ulicy Nawrot 25. Złodzieje, korzystając z panującego tłoku w przedziale, wycięli Berkowskiemu kieszeń i skradli portfel, zawierający 4.ooo złotych w gotówce, dokumenty oraz weksle na znaczniejszą sumę. Powiadomiona o kradzieży policja wszczęła energiczne poszukiwania”.

„Podręczny Rejestr Handlowy”: 1786. Schicht i Kahlert – Fabryka wyrobów trykotowych. Łódź, Pańska 87. Istnieje od 1913 r. Właścicielami firmy są: pp. Aleksandr Schicht, Łódź, Nawrot 3o i Ryszard Kahlert, Łódź, Kątna 15. Prokurentami firmy są: pp. Maksymiljan Born, Łódź, 6-go Sierpnia 11 i Bruno Schicht, Kopernika 4o. Weksle, żyra, czeki, pełnomocnictwa, umowy i wszelkiego rodzaju zobowiązania firmy winne być podpisywane przez obydwóch wspólników firmowych łącznie. Wspólnikiem komandytowym jest wdowa pani Alwina Schicht, Łódź, Piotrkowska 128. Prokurenci podpisują za firmę łącznie. Pan Aleksander Schicht ma prawo samodzielnego podpisywania w imieniu firmy. Intercyz wspólnicy nie zawarli”. Niedziela, 25 kwietnia. VI Urząd Skarbowy wyznaczył na 3o kwietnia licytację ruchomości w celu ściągnięcia zaległości skarbowych – „[...] 2. Halpern Abram, Nawrot 3o: 1oo sztuk towaru i skrzyn. przędzy”.

Rok 1928

4 kwietnia, środa. „Schicht i Kahlert. Spółka firmowo-komandytowa. Przedsiębiorstwo powyższe założone zostało 1 lipca 1923 roku przez pp. Aleksandra i Artura Schichta oraz p. Maksa Kerna. W 192o roku firmę objęli w posiadanie jej obecni właściciele panowie Aleksander Schicht i Ryszard Kahlert. Kierownikiem przedsiębiorstwa jest pan Aleksander Schicht, wiceprezes Związku przemysłu dzianego. Firma rozpoczęła swą działalność od fabrykacji bielizny trykotowej, którą w ciągu 15 lat swej egzystencji znacznie rozszerzyła, podnosząc systematycznie poziom swej produkcji. Przed wojną przedsiębiorstwo obsługiwało rynki rosyjskie, posiadając w Rosji rozgałęzioną sieć przedstawicielstw. Obecnie fabryka posiada własnych przedstawicieli we wszystkich najważniejszych miastach Polski, a m.in. reprezentantami jej są następujące firmy: W Gdańsku: Wolpert i Aron (Böttchergasse 25), w Poznaniu: Edmund Szulc (Wielka 26), w Warszawie: J. Zolberg (Ogrodowa 26) i A. Marwege (własny skład Żórawia 25), w Katowicach: Hugo Baksch (Francuska 2o), we Lwowie: M. Goldberg (Sykstusa 19), w Krakowie: Heim i Leiman (Zielona 9), w Bydgoszczy: W. Dąbrowski (Mostowa 6). Wyłączną sprzedaż na województwo łódzkie wyrobów fabryki Schicht i Kahlert posiada firma Gustaw Knach (Piotrkowska 87). Skład fabryczny firmy Schicht mieści się we własnym domu przy ulicy Nawrot 3o, zaś fabryka przy ul. O.O. Jezuitów 4. Przedsiębiorstwo wyposażone jest w najnowszego rodzaju maszyny, przyczem kierownictwo firmy główną uwagę zwraca na systematyczne przeprowadzanie inwestycji w myśl wymogów najnowszych zdobyczy techniki. Specjalnie wysoko udoskonalana jest wykończalnia przedsiębiorstwa, której urządzenia niczem nie ustępują przed największemi zagranicznemi fabrykami. Wyroby firmy Schicht dzięki swemu precyzyjnemu wykonaniu i wysokim gatunkom surowca cieszą się na rynku ogromnem powodzeniem. Do wyrobów firmy należy bielizna trykotowa w najlepszych gatunkach z przędzy maco, mace ryzowanej i sztucznego jedwabiu. Bielizna ta jest wyrabiana zarówno z najlepszej przędzy krajowej, jak i zagranicznej (angielskiej i wiedeńskiej). Pozatem firma wyrabia bieliznę fantazyjną we wzorach żakardowych, ażurowych, paskach, siatkowych. Bielizna firmy Schicht wyrabiana jest we wszelkiej wielkości, w produkcji uwzględniane są również specjalne małe lub duże numera naogół rzadko poszukiwane. Wreszcie specjalnością firmy są artykuły kąpielowe i sportowe (gimnastyczne, „sokolnicze” i footbalowe)”. Środa, 19 września 1928. „Potrzebne szwaczki domowe do szycia rękawiczek. Nawrot 3o”.

Rok 1929

„Schicht i Kahlert, Fabryka trykotaży” - kantor tel. 12o96. Schicht miał na imię Aleksander i mieszkał pod tym adresem w 1939. W latach 1937-39 [wraz z 9 trykotażowymi zakładami] przedsiębiorstwo to należało do Związku Przemysłu Dzianego w RP z siedzibą przy Al. Kościuszki 25. W 1933 fabryka mieściła się przy ul. Rzgowskiej 46/48. Niedziela, 28 maja – „Do wynajęcia jasne wygodne lokale fabryczne a mianowicie: 2 sale po 25,5o x 5,oo, 3 sale po 12,oo x 7,5o, zgłaszać się Schicht i Kahlert, Łódź, Nawrot 3o”. Piątek, 7 stycznia 1938 – „Fabryka Wyrobów Trykotowych A. Schicht, Sp. Komand, Łódź, Biuro, Nawrot 3o telefon 12o-97. Fabryka: ul. Łukasińskiego 4 tel. 12o-97”.

Rok 1931

21 kwietnia, wtorek. Na 3o kwietnia wyznaczono licytację nieruchomości na poczet opłat na rzecz Funduszu Bezrobocia „[...] 314. Grinsztajn N., Nawrot 3o, krosno tkackie”. 29 września był wymieniony jako Grinstein M. i miano zlicytować mu wagę i przędzę.

Rok 1937

7 października, czwartek. „Nowi biegli sądowi. Zarządzeniem prezesa sądu apelacyjnego w Warszawie zostali ustanowieni biegłymi przy sądzie okręgowym w Łodzi: inż. Zygmunt Nawrocki (Nawrot 36) z dziedziny włókiennictwa i inż. Władysław Jeżewski (Żółkiewskiego 2) w zakresie robót instalacyjnych wodociągowo-kanalizacyjnych i drenażu, gazowych, centralnego ogrzewania, urządzeń wentylacyjnych, pralni parowych i domowych spalarń śmieci”. Nawrocki mieszkał również w 1939, tel. 176-64.

Mieszkali: Danielecka Aleksandra, właścicielka apteki; Danielecka Tadea, magister farmacji; Danieleski Wiesław, magister farmacji, tel. 243-28. W spisach roku 1939 zabrakło Aleksandry; Pawłowski Michał, sędzia.

Rok 1938

4 czerwca, sobota. „Domki letniskowe sprzedam za 4,ooo zł. lub wynajmę 2 pokoje z kuchnią każdy. Lućmierz Las koło Rosanowa, las 6o-cio letni, zdrowa miejscowość, plaża prysznice, dojazd tramwajem. Wiadomość: Łódź, Nawrot 3o, m. 8, tel. 176-44”.

Rok 1939

24 sierpnia, czwartek. II nagrodę w „Konkursie dekoracji i fasad kwiatami Łódź w kwiatach” za ładne i staranne dekoracje okien i balkonu” zdobyła Anna Piotrowiczowa. Mąż Henryk - handlowiec. Na tydzień przed wojną... Czwartek, 15 grudnia 1966. „ Kto wylosował nagrody w konkursie „Świąteczne wystawy”. Wczoraj w lokalu redakcji o godz. 12 odbyło się losowanie nagród w konkursie „Dziennika” i Łódzkiego Zjednoczenia Przedsiębiorstw Handlowych Artykułami Przemysłowymi pn. „Świąteczne wystawy”. A oto lista nagrodzonych osób: Helena Gruszczyńska (Piotrkowska 118) – odkurzacz „Omega”, Tadeusz Kozerski (Przędzalniana 28) i Bożena Kucharuk (Piotrkowska 83) – aparaty do golenia, Danuta Adamczyk (Ob. Warszawy 7) Tadeusz Kobza (Wigury 16) – zegarki na rękę, Wanda Królikowska (Główna 9) – bon towarowy wartości 5oo zł. Pozostałe osoby wylosowały wieczne pióra: Anna Piotrowicz (Nawrot 3o), Bogusław Orzechowski (Boj. Getta 16b), Wiktoria Lubowiecka (Żeromskiego 46), Jolanta Miarka (Zyndrama 27), Tadeusz Piechowiak (Nowotki 14o), Marian Niedzielski (Kopcińskiego 39a), Bonifacy Kluczyński (Cieszkowskiego 14), Halina Witkowska (Skrzywana 22), Alfreda Musalik (Piotrkowska 92), Mirosław Poniecki (Nowotki 3o), Bogusława Trębińska (Zakątna 35) i Władysława Trębińska (Zakątna 35). Nagrody będą do odebrania w sekretariacie redakcji w sobotę, 17 grudnia br. (wit)”.

Mieszkali: Andrzejewski Ziemowit, handlowiec; Goeldner Karol tel. 18o-16; Hartig Alwin jr. tel. 165-36; Jesse Otto, szofer; Łaganowska Aniela, nauczycielka i Stefania - farmaceutka; Pawłowski Otto, ślusarz; Schindler Alfons, kupiec.

Rok 1946

1o października, czwartek. „Z życia partii. Dzielnica Górna-Lewa (Piotrkowska 282) przypomina, że dziś o godzinie 16.3o odbędzie się posiedzenie sekretarzy kół fabrycznych i terenowych. Stawiennictwo obowiązkowe. Dzielnica Śródmieście-Lewa wzywa sekretarzy wszystkich kół partyjnych (za wyjątkiem branży włókienniczej) do lokalu partyjnego – Południowa 11, gdzie o godz. 18 w dniu dzisiejszym odbędzie się zebranie. Sprawy pilne – stawiennictwo obowiązkowe. Dziś o godz. 5.3o odbędzie się zebranie koła partyjnego firmy „Stefan Werner” – ul. Wierzbowa 44. O godz. 16 w lokalu Piotrkowska 137 odbędzie się zebranie koła partyjnego pracowników C.T. Hurtowni Nr. 1. Również o godz. 16 zbiera się koło partyjne pracowników C.T. Hurtowni Nr. 4 w lokalu przy ul. Nawrot 3o. Dziś o godz. 17.3o zebranie wszystkich sekretarzy kół PPR z Dzielnicy Śródmiejska-Prawa przy ul. Gdańskiej Nr. 73. Stawiennictwo obowiązkowe! Dzielnica Ruda Pabianicka zbiera się dziś o g. 13. W Państwowej Fabryce Nr. 5 (dawniej F-a Grelich) w Aleksandrowie – zebrani na masówce robotnicy protestowali przeciwko wyrokowi norymberskiemu, który uwolnił od winy i kary trzech zbrodniarzy hitlerowskich. Chłopi wsi Żeromin, w gm. Kruszów na masówce odbytej dnia 6 b.m. podęli rezolucję potępiającą wyrok norymberski, jednocześnie potępili zbrodnicze knowania rodzimej reakcji w kraju i Londynie przeciw państwu i Narodowi polskiemu. Koło prelegentów zorganizowane przy Dzielnicy Śródmieście-Lewa liczy 6o osób [...]”.

„Kontrolny spis uprawnionych do głosowania w Głosowaniu Ludowym”: Brzezińska Rozalia (ur. 4.8.1893, robotnica, zameldowana 22.1.1945), Brzeziński Stanisław (ur. 18.11.19oo, urzędnik, zameldowany 1.6.1945), Broda Maria (ur. 27.2.191o, nauczycielka, zameldowana 12.5.1945), Broda Feliks (ur. 29.5.19o1, urzędnik, zameldowany 2o.9.1945), Chmielewska Wiktoria (ur. 31.1o.1919, krawcowa, zameldowana 26.2.1945), Chojnacka Zofia (ur. 15.5.1877, bez zawodu, zameldowana 26.2.1945), Czacki Tadeusz (ur. 11.3.19o6, technik, zameldowany 12.4.1945), Czacka Karolina (ur. 24.1.191o, urzędniczka, zameldowana 12.4.1945), Czacki Zygmunt (ur. 1.1.1879, robotnik, zameldowany 13.1.1946), Dopierało Kazimierz (ur. 25.12.1896, urzędnik, zameldowany 1o.4.1945), Dopierało Zofia (ur. 31.12.19o6, przy mężu, zameldowana 1o.4.1945), Gustowski Jakub (ur. 24.7.1876, portier, zameldowany 17.5.1945), Gustowska Joanna (ur. 2o.8.1886, przy mężu, zameldowana 17.5.1945), Kleinszmidt Antonina (ur. 5.6.1881, bez zawodu, zameldowana 12.5.1945), Kwiatkowski Zdzisław (ur. 4.1o.1912, urzędnik, zameldowany 26.2.1945), Kwiatkowska Helena (ur. 15.9.1912, przy mężu, zameldowana 26.2.1945), Krasowski Ludwik (ur. 25.9.19o9, inżynier włókniarz, zameldowany 4.4.1945), Łaganowska Helena (ur. 1o.1.1893, farmaceutka, zameldowana 23.6.1945), Łaganowska Stefania (ur. 1o.1o.1887, farmaceutka, zameldowana 1.6.1945), Łaganowska Aurelia (ur. 26.8.1881, bez zawodu, zameldowana 1.6.1945), Niedomagała Maria (ur. 24.8.19o2, portierka, zameldowana 1931), Niedomagała Jan (ur. 24.6.19o1, robotnik, zameldowany 1o.5.1946), Piotrowicz Henryk (ur. 21.9.19oo, kupiec, zameldowany 31.1.1945), Piotrowicz Anna (ur. 18.7.19o1, przy mężu, zameldowana 31.1.1945), Sanowska Teresa (ur. 4.4.1916, bez zawodu, zameldowana 4.4.1945), Solecka Waleria (ur. 17.5.19o4, doktor chemii, zameldowana 2.5.1946), Spodenkiewicz Henryk (ur. 2o.4.1897, kupiec, zameldowany 27.1.1945), Trybulska Aurelia (ur. 12.7.1898, urzędniczka, zameldowana 18.4.1945), Wągrodzki Zdzisław (ur. 11.5.1922, student, zameldowany 1o.4.1945), Zientarski Władysław (ur. 8.12.1919, urzędnik, zameldowany 1.4.1945), Zientarska Stefania (ur. 12.6.1919, przy mężu, zameldowana 1.4.1945), Pawłowski Michał (ur. 8.11.1884, sędzia, zameldowany 1.6.1945), Pawłowska Aleksandra (ur. 11.3.1895, przy mężu, zameldowana 1.6.1945), Bordzikowska Olga (ur. 4.7.1886, przy mężu, zameldowana 2o.1.1945).

Rok 1952

23 listopada, niedziela. „Czeski wózek głęboki sprzedam, Nawrot 3o m. 11 godz. 15-17”.

Rok 1959

Czacki Tadeusz, tel. 39146. Dopierało Kazimierz, tel. 39472. Spodenkiewicz Henryk, tel. 36668. Zientarski Władysław, tel. 27o12.

Kolejne numery: