Ulica Przejazd

Pisał od roku 1998 Maciej Cholewiński

Ulica Przejazd

Numer 51

Rok 19oo

13 marca, wtorek. „Z powodu wyjazdu jest do sprzedania sklep rzeźnicki ul. Przejazd № 51”.

Rok 19o6

29 marca, czwartek. „Maszyna do szycia oryginalna Singera pierścieniowa, prawie nowa, tanio do sprzedania. Przejazd 51 m. 28”. Również w sierpniu.

8 października, poniedziałek. „Znaleziono dnia 7 września szlauch od nafty. Odebrać można na ul. Przejazd 51 m. 8”.

Rok 19o7

25 maja, sobota. „Zaginęła dziewczynka 5-letnia nazywa się Mania Kisiel, włosy jasno blond, ubrana w sukienkę czerwoną. Łaskawego znalazcę uprasza się o zawiadomienie rodziców na ul. Przejazd 51 m. 16”. Poniedziałek, 2 września. „Przy ul. Przejazd nr. 51, Maryanna Kiszel, 3 letnia córka robotnika, została uderzona żelaznym funtem w głowę. Pozostawiono ją na miejscu”.

Rok 191o

11 sierpnia, czwartek. „(h) Kradzież. Przy ul. Przejazd № 51, z mieszkania Władysława Zamińskiego, skradziono rozmaite rzeczy wartości około 1oo rb.”.

Rok 1911

9 stycznia, poniedziałek. „Sklep spożywczo-dystrybucyjny do sprzedania zaraz z powodu przeciążenia pracą, Przejazd 51”.

23 maja, wtorek. „Od 1 lipca sklep do wynajęcia z mieszkaniem albo sam, na filię rzeźniczą, rezurę lub zakład krawiecki, Przejazd 51”.

23 sierpnia, środa. „Sklep kolonialno-dystrybucyjny dobrze prosperujący do sprzedania z powodu zmiany interesu. Przejazd 51 róg Wodnej”.

Rok 1912

12 marca, wtorek. „Sklep narożny do sprzedania. Przejazd nr. 51 róg Wodnej”.

3 września, wtorek. „Dnia 3 września 1912 roku zmarł ś.p. Józef Płoński przeżywszy lat 29. Pogrzeb odbędzie się 5 września o godz. 4 pp. z domu przy ulicy Przejazd № 51. Na smutne te obrzędy zapraszają krewnych, przyjaciół i znajomych Stroskana żona i rodzina”.

2 listopada, sobota. „Po długich i ciężkich cierpieniach zasnęła w Bogu dnia 1 listopada o godz. 6-ej rano, ukochana córka nasza ś.p. Jadwiga Władysława Werner przeżywszy lat 12. Wyprowadzenie drogich nam zwłok nastąpi dnia 3 listopada to jest w niedzielę, z domu żałoby ulica Przejazd 51 o godz. 4-ej po południu, na stary cmentarz ewangelicki. Na smutny ten obrząd zaprasza krewnych, przyjaciół i znajomych, pozostali w nieutulonym żalu Rodzice i rodzina”.

Rok 1913

17 kwietnia, czwartek. „Przyjmuję obstalunki na hamaki w różnych gatunkach Przejazd 51-24 (róg Wodnej i Przejazd)”.

3 maja, sobota. „Filia piekarska do sprzedania. Wiadomość, ul. Przejazd 51”.

5 maja, poniedziałek. „Sklep galanteryjny do sprzedania niedrogo, Przejazd nr. 51”.

21 maja, środa. „Pokój frontowy z elektrycznem oświetleniem przy inteligentnej rodzinie, dla jednego lub dwóch przyzwoitych panów do wynajęcia ul. Przejazd 51 m. 1o”.

11 czerwca, środa. „Przyjmę na mieszkanie dwie panny Wiadomość w sklepie galanteryjnym Przejazd nr. 51”.

5 lipca, sobota. „Pokój frontowy z elektrycznem oświetleniem przy rodzinie do wynajęcia, Przejazd 51, III piętro, m. 1o”.

Rok 1914

21 października, środa. „Zakład ferblowski Maryi Łuczkowskiej Przeniesiony został z ulicy Piotrkowskiej № 12o na ulicę Przejazd № 51. Przyjmuje dzieci od lat 3 do 7. Zapisy przyjmuje codziennie od godz. 1o-3 po poł.”.

Rok 1916

7 lutego, poniedziałek. „Na nowy sposób. (s) Amatorzy cudzej własności wpadli na nowy sposób okradania sklepów w sposób następujący: Do sklepu w porze wieczorowej, gdy właściciel sklepu znajduje się w sąsiednim pokoju, wchodzi dwóch osobników, z których jeden, zanim właściciel sklepu przybywa do takowego, ukrywa się pod kontuarem. Przybyły kupujący zapytuje zwykle o rzecz, której niema w sklepie i otrzymawszy odpowiedź odmowną odchodzi, żegnając się bardzo grzecznie. Osobnik, znajdujący się pod kontuarem, wybiera sobie najlepszy i najdroższy towar i skorzystawszy z nieobecności właściciela sklepu, ulatnia się z towarem. Właściciel sklepu, słysząc skrzypiące drzwi lub też dzwonek, wychodzi z mieszkania do sklepu i nie widząc nikogo udaje się z powrotem do mieszkania. W ten sposób okradziono onegdaj wieczorem sklep galanteryjny p. Janiny Kruk przy ul. Przejazd Nr. 51. Podajemy tę wiadomość ku przestrodze, właścicieli sklepów”.

12 października, czwartek. „Chłopiec znający robotę stolarską, potrzebny do stolarza. Wiadomość ul. Przejazd 51, sklep „Janiny”.

Rok 1917

25 października, czwartek. „Korzystajcie z okazji. Kupuję stare druty dzwonkowe. Przejazd 51, galanteria, od 1-3 pp.”.

Rok 1919

3o maja, piątek. „Panienka polka wyjedzie na wieś do dzieci początkujących z muzyką. Wiadomość Przejazd 51-12”.

31 maja, sobota. „Uczeń klasy VII, polak, z inteligentnego domu, wyjedzie na kondycję. Wiadomość: Przejazd 51-12”.

Rok 192o

„Dodatki i przybory szewskie” Mojżesz Kempiński.

„Kolonialno-spożywcze sklepy” – Leokadia Głowacka.

„Kolonialno-spożywcze sklepy” – Jan Tum.

„Kolonialno-spożywcze sklepy” – Franciszek Zajdler.

Rok 1922

22 lutego, środa. „Krawczyni powróciła przyjmuje wszelką robotę krawiecką suknie ślubne i wieczorowe 15oo, Przejazd 51 m. 9”.

Rok 1923

24 lutego, niedziela. „Motocykl sprzedam tanio lub wymienię na rowery. Wiadomość ul. Przejazd 51, m. 12”.

4 września, wtorek. „Konwersacja francuska (lekcje). Komplety dla dorosłych i dla dzieci od lat siedmiu. Przejazd 51, m. 12”.

Rok 1924

5 września, piątek. „Konwersacja francuska (lekcje) w kompletach i pojedyńczo Przejazd 51 m. 12”.

Rok 1925

29 stycznia, czwartek. „Conversation tranlçaise leçons Przejazd 51, m.12”.

Rok 1926

29 marca, poniedziałek. „Trzecia lista zdobywców premji piątego bezpłatnego konkursu premiowego „Expressu”. Hugon Piże wylosował szynkę. Najprawdopodobniej był krewnym Henryka, inkasenta, który mieszkał pod tym samym adresem w 1937.

31 grudnia, piątek. „ 18 skompromitowanych łodzian. To, czego jeszcze na żadnym eleganckim balu nie było, zdarzyło się wczoraj w Łodzi . [...] Bóg jedyny raczy wiedzieć, co się wczoraj z naszymi poczciwymi „łodziakami” stało! Jakby w nich bies wstąpił. Jakby ich Lucyper natchnął. Łupili się po skórze, walili po głowach, grzmocili po karkach, awanturowali na ulicy, aż dziw bierze. Nigdy jeszcze dotychczas tego nie było. Jedenaście protokułów spisano w łódzkich komisarjatach policyjnych za bójki i zakłócenia spokoju publicznego. I pomyśleć, że to w dzień zdecydowanie powszedni, a nie w „prohibicyjną” sobotę czy niedzielę. A więc Sucharek Jan pobił Witolda Tinkego. Kowalczyk Stanisław (Aleksandrowska Nr. 35) „ciachnął” nożem w rękę – Bronisławę Felisiak. Michlewicz Jakób (Główna Nr. 39) „oporządził” Rywkę Lifszycową (Drewnowska 36), a znów Dawid Jakubowicz pobił właściciela domu, Lejbę Trenkler. Dalej: zakłócili spokój publiczny, wywoławszy godne potępienia awantury – bracia Józef i Alojzy Radke (Przejazd Nr. 51), nielepiej popisał się Modrzejewski Klemens (Myśliwska 19), a zupełnie najgorzej zachował się Józef Kidawa (Wilcza Nr. 15), który śpiewał, krzyczał i awanturował się w nocy. Tak samo Kukulak Jan z ulicy Konstantynowskiej Nr. 52 wyprawiał niesłychane brewerje, co spowodowało spisanie protokułu policyjnego. A i Hersz-Lajb Fajman (Zgierska 58) i Rotman Josek (Aleksandrowska 71) skompromitowali się doszczętnie w oczach naszej policji, gdyż zachowywali się niżej wszelkiej krytyki – zupełnie nie po dżentelmeńsku. Wysoce nieprzystojnie zachowali się także Balcerak Stanisław z Lutomierskiej Nr. 14 i Cieślewicz Zygmunt , który niedość, że „urżnięci” byli należycie – zakłócili jeszcze spokój publiczny. Niezbyt pochlebną tę listę zamkną – Marja Gertnerówna, Józef Rysiak i Józef Nowakowski, którzy początkowo pili, a potem – tak dalece nie mogli panować nad podnieconemi nerwami, że zostali również opisani w protokule policyjnym. I to wszystko w ciągu jednego dnia. Nie inaczej – bies jakiś wstąpił w poczciwych „łodziaków”.

Rok 1927

4 lutego, piątek. „Do odstąpienia zaraz niedrogo dwa pokoje, przedpokój, kuchnia, wygody – elektryczność, kuchenka gazowa oraz częściowe urządzenie. Przejazd 51 m. 11, godz. 11-1 i 3-5”.

21 października, piątek. „Samobójstwo w kancelarji sądu. [...] Wczoraj o godzinie 1-ej po południu w kancelarji sądu pokoju przy ulicy Narutowicza targnął się na życie 28-letni Alojzy Ratke, zamieszkały przy ulicy Przejazd 51. Ratke wczoraj stanął przed sądem pokoju II-go okręgi, oskarżony o oszczerstwa skierowane przeciwko szwagierce. Skazano go na 3 miesiące więzienia i wyznaczono środek zapobiegawczy w wysokości 1oo złotych. Ponieważ skazany nie mógł złożyć kaucji, miał zostać osadzony w więzieniu. Gdy wyprowadzono go z sali sądowej do kancelarji, Ratke skorzystał z chwili, gdy pozostawiono go samego, wydobył z kieszeni tak zw. żyletkę i poderżnął sobie gardło. Do desperata wezwano natychmiast pogotowie. Przybyły lekarz po nałożeniu opatrunku w stanie nieprzytomnym przywiózł go do szpitala Poznańskich”.

Rok 1935

1 kwietnia, poniedziałek. „Uciekają od życia. W bramie domy przy ul. Przejazd 51 usiłowała pozbawić się życia przez zatrucie kwasem solnym 17-letnia Aniela Kołodzińska, bez stałego miejsca zamieszkania. Do nieszczęśliwej wezwano lekarza pogotowia, który po udzieleniu pierwszej pomocy przewiózł desperatkę w stanie ciężkim do szpitala okręgowego. Przycznym zamachu samobójczego nie ustalono”.

Rok 1937

Lokatorem był:

Moszko vel Mojżesz Asz „(188o-1942), przemysłowiec. Urodził się 7 marca 188o r. w Brześciu Litewskim w rodzinie Nochima (185o-1925) i Rozalii (Rajzli) (1855-1929). Od 1911 r. był współwłaścicielem z bratem Owsiejem (1874-?) fabryki aksamitu, pokryć meblowych, dywanów wełnianych, pluszu i tkaniny wzorzystych „Bracia Asz” przy ul. Juliusza (Dowborczyków) 5, która od 1838 r. należała do rodziny Juliusza Fiala. Około 1921 r. mieszkał przy ul. Ewangelickiej 7, później (około 1937) przy ul. Przejazd (Tuwima) 51. W łódzkim getcie mieszkał wraz z żoną Olgą (16 IX 1885 - 4 X 1942) przy ul. Młynarskiej 59 i pracował jako urzędnik. Zmarł 8 IX 1942 r. Miejsca pochówku ich obojga nie udało się ustalić”. [1]

Mieszkali: Blania Zofia, krawcowa; Kerner Aleksander, stolarz; Kujawa Edmund, urzędnik; Kunce Juliusz, majster tkacki; Makowski Leonard, master tkacki; Matciak Sabina, biuralistka; Olearczyk Anna, urzędniczka; Padowicz Tadeusz, nauczyciel; Padowicz Zofia, nauczycielka; Piaskogórski vel Piasecki Tadeusz, elektryk [patrz Przejazd 46]; Pojawis Aleksandra, nauczycielka; Pojawis Antoni, kierownik szkoły.

Taryfa Domów Miasta Łodzi - właściciele Makowski Jan [w spisach 1937 wymieniony jako przemysłowiec, tel. 2o792] i Makowska Wanda, Otto Emilia, Szwajkert Oskar.

Rok 1938

17 września, sobota. „ Niezwykła zbrodnia. Chcąc upozorować własne samobójstwo zastrzelił człowieka. W dniu 6 września r.b., w lesie bugajskim o 2 km od Piotrkowa, w kierunku Sulejowa został znaleziony trup nieznanego mężczyzny z raną postrzałową głowy, lat około 28 bez żadnych dowodów osobistych. W ubraniu denata znaleziono kartkę pisaną ołówkiem o treści: „Jestem Pasternak Władysław Ignacy, poszukiwany przez policję w Łodzi, popełniłem samobójstwo”. Przez porównanie pisma ustalono, że kartkę pisał Pasternak zam. przy ul. Przejazd 51. Istotnie był on od miesiąca maja r.b. poszukiwany za zdefraudowanie sumy 12oo złotych na szkodę firmy Paweł Piekarski, przy ul. Wólczańskiej 66 w Łodzi, gdzie był zatrudniony w charakterze pracownika biurowego. Rysopis denata był zgodny z rysopisem Pasternaka. Osobą Pasternaka zainteresował się Urząd Śledczy w Łodzi i po bardzo krótkim czasie ustalił, że Pasternak żyje. W dniu 15 b.m. Pasternak został ujęty w Łodzi na ul. Dowborczyków przez Wydział Śledczy. Miał on przy sobie nabity rewolwer. Po przesłuchaniu go przez prokuratora S.O. w Piotrkowie i policję w Łodzi został przesłany do więzienia w Piotrkowie. Pasternak ukrywał się pod kilkoma nazwiskami, a ostatnio chcąc zdobyć dowody osobiste i pieniądze zaopatrzył się w broń palną. W dniu 6 września r.b. zwabił do Piotrkowa podobnego do siebie mężczyznę pod pozorem wyrobienia my posady, następnie zastrzelił go w lesie bugajskim i zabrał mu dowody osobiste oraz zabrał około 3oo zł. gotówki, po czym do kieszeni trupa włożył kartkę przez siebie napisaną i zbiegł, by ukrywać się nadal, lecz już pod nazwiskiem zastrzelonego. Nazwiska zamordowanego ze względu na dobro toczącego się śledztwa nie można na razie ujawnić”.

Rok 1946

22 stycznia, wtorek. „Unieważniam skradzioną palcówkę Antczaka Wacława, Przejazd 51/3”.

21 marca, czwartek. „Ogłoszenie. Sąd Grodzki, Oddział Karny, podaje do publicznej wiadomości, że: [...] R. 1981/45 Makowska Adela, l. 42, ur. Sima, Przejazd 51; R. 1982/45 Makowski Jan, l. 54 Przejazd 51[...] wpisani do drugiej grupy niemieckiej listy narodowej (Deutsche Volksliste) złożyli w 1945 r. wnioski o rehabilitację. W związku z tym i na podstawie art. 13 Ustawy z dnia 6 maja 1945 r. (Dz. U. R.P. Nr. 17/45, poz. 96), wzywa się wszystkie osoby, które wiedzą o szkodliwej działalności wnioskodawców względem Narodu Polskiego, aby o tym doniosły natychmiast Oddziałowi Karnemu Sądu Grodzkiego w Łodzi, Plac Dąbrowskiego 5, pokój 13. Łódź, dnia 15 marca 1946 r. Przewodniczący Oddziału Karnego Sądu Grodzkiego w Łodzi – Sędzia Wł. Wiszniewski”.

Rok 1946

„Spis kontrolny mieszkańców, którzy będą mieli prawo głosu w głosowaniu ludowym [Referendum ludowym]”: Antczak Antonina (ur. 9.6.1881, prządka, zameldowana w 1939), Boczkowski Tadeusz (ur. 11.11.19o2, kierownik agentury CAPCh w Łodzi, zameldowany 8.2.1946), Budzyńska Jadwiga (ur. 26.1.1911, szwaczka, zameldowana w 1945), Cichecki Tadeusz (ur. 19.6.19o3, sekretarz sądu okręgowego, zameldowany w 1946), Ciechecka Jadwiga (ur. 12.1o.19o2, bez zawodu, zameldowana w 1945), Jankowski Maksymilian (ur. 1o.9.19o9, magazynier, zameldowany w 1945), Kozłowska Maria (ur. 17.4.192o, robotnica, zameldowana w 1945), Krukowski Kazimierz (ur. 3.3.1885, handlowiec, zameldowany w 1945), Krukowska Wanda (ur. 25.2.1881, bez zawodu, zameldowana w 1945), Kujawa Edmund (ur. 6.8.19o7, kierownik browaru, zameldowany w 1945), Kujawa Bibianna (ur. 5.12.1912, bez zawodu, zameldowana w 1945), Matciak Jan (ur. 9.6.1884, urzędnik PKP”, zameldowany w 1937), Matciak Antonina (ur. 11.7.1886, bez zawodu, zameldowana w 1937), Matciak Zygmunt (ur. 3.11.1919, urzędnik PMT, zameldowany w 1937), Matlewska Maria (ur. 14.7.1915, szwaczka, zameldowana 15.2.1946), Natorff Kazimierz (ur. 15.5.19o6, urzędnik, zameldowany w 1945), Palmąka Andrzej (ur. 29.11.1895, nauczyciel, zameldowany w 1915), Palmąka Agnieszka (ur. 24.12.1887, bez zawodu, zameldowana w 1915), Palmąka Władysława (ur. 31.1.1892, bez zawodu, zameldowana w 1915, Padowicz Zofia (ur. 28.11.19o7, urzędniczka, zameldowana w 1915), Poradecki Zygmunt (ur. 21.4.1891, inspektor szkolny, zameldowany w 1945), Poradecka Jadwiga (ur. 3.1.1896, bez zawodu, zameldowana w 1945), Pojawis Aleksandra (ur. 16.2.1889, emerytka, zameldowana w 1937), Radke Rozalia (ur. 158.187o, bez zawodu, zameldowana w 1937), Kamocka Anna (ur. 26.7.1891, biuralistka, zameldowana w 1945), Skibińska Władysława (ur. 16.8.19o8, bibliotekarka, zameldowana w 1945), Supierz Franciszka (ur. 11.3.1889, dozorczyni, zameldowana w 1928), Wójcikowska Barara (ur. 4.11.1872, kupcowa, zameldowana w 1936), Witaszczyk Maria (ur. 28.2.1928 – wykreślona z adnotacją „nie ma prawa głosować”), Wiśniewski Lucjan (ur. 6.1.19o8, inżynier, zameldowany w 1945), Wiśniewska Cecylia (ur. 8.6.191o, bez zawodu, zameldowana w 1945), Wiśniewska Maria (ur. 3o.1o.19o9, urzędniczka, zameldowana w 1945), Wasiak Tadeusz (ur. 8.9.191o, fryzjer, zameldowany w 1945), Wasiak Helena (ur. 9.4.1914, bez zawodu, zameldowana w 1945), Więckowska Marianna (ur. 6.8.1892, krawcowa, zameldowana w 1945), Blamia Zofia (ur. 15.5.1885, krawcowa, zameldowana w 1945).

Rok 1947

8 maja, czwartek. „Lekcje: polskiego, czeskiego, rosyjskiego, francuskiego, włoskiego, hiszpańskiego, angielskiego, niemieckiego. Daszyńskiego 51, m. 6 od 16-ej”.

Rok 1952

5 listopada, środa. „Zamienię 2 pokoje z kuchnią wygodami w Kielcach na podobne w Łodzi. Wiadomość Łódź, ul. Przejazd 51 m. 4”.

Rok 1979

5 maja, sobota. „Dyżury sklepów. W niedzielę w godz. 1o-16 dyżurują sklepy delikatesowe i spożywcze: przy ul. Zachodniej 25, rojnej 19, Dąbrowskiego 5o, Bratysławskiej 1o-a, Piotrkowskiej 82, Tuwima 51”.


[1] Andrzej Kempa, Marek Szukalak „Żydzi dawnej Łodzi. Słownik biograficzny. Tom IV od A do Z”, Łódź 2oo4.

Kolejne numery: